Vườn ươm thúc đẩy phát triển kinh tế

Theo Ủy ban châu Âu và Hiệp hội các doanh nghiệp nhỏ quốc gia Mỹ (NSBA) có tới 80% các DN khởi nghiệp thất bại ngay trong năm đầu tiên, số doanh nghiệp còn lại (khoảng 20%) tiếp tục kinh doanh trong 5 năm tiếp theo. Tuy nhiên, việc tham gia vào các vườn ươm giúp cho 80% doanh nghiệp khởi nghiệp hoạt động tốt hơn và có nhiều cơ hội hơn để phát triển.

Hiện nay, trên thế giới có khoảng 3 - 4 ngàn các vườn ươm công nghệ thuộc các loại hình khác nhau. Trong số các quốc gia phát triển, Trung Quốc là nước đang dẫn đầu. Hàn Quốc cũng rất thành công trong lĩnh vực ươm tạo công nghệ. Hiện Hàn Quốc có khoảng gần 400 vườn ươm đang hoạt động, trong đó 5.128 công ty được ươm, 1.800 công ty đã “tốt nghiệp”, với tổng số lao động trên 30.000 người. Diện tích trung bình mỗi vườn ươm là 1.700m2, trung bình có 15 doanh nghiệp được ươm trên mỗi vườn. Các đơn vị ươm tạo đang hoạt động và đóng góp nguồn lực, sáng tạo ra nhiều sản phẩm công nghệ thúc đẩy sự tăng trưởng GDP của Hàn Quốc.

Australia hiện có 45 vườn ươm. Đa phần các vườn ươm của nước này hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, kinh doanh nhỏ, kinh doanh dịch vụ, công nghiệp chiếu sáng, công nghệ thông tin, sáng tạo và nghệ thuật số. 75% số doanh nghiệp trong các vườn ươm vẫn tiếp tục hoạt động sau 3 năm và các vườn ươm có ảnh hưởng quan trọng đến phát triển kinh tế tại cộng đồng địa phương.

Tại Việt Nam, bắt đầu từ năm 2005, đã hình thành và phát triển một số mô hình ươm tạo công nghệ và doanh nghiệp KHCN. Hoạt động của các vườn ươm đã chứng tỏ tác động của nó đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều vườn ươm có hình thức hoạt động sáng tạo và đã thu được những kết quả bước đầu quan trọng. Sản phẩm của các vườn ươm cũng ngày càng đa dạng, với nhiều sản phẩm công nghệ cao được áp dụng rộng rãi trên thực tế, đóng góp cho phát triển công nghệ, kinh tế - xã hội của đất nước.

Tuy nhiên, số lượng các vườn ươm hầu như không tăng trong những năm gần đây, kết quả hoạt động ươm tạo từ các vườn ươm còn khiêm tốn cả về số lượng và chất lượng. Các chuyên gia cho rằng, thách thức hiện nay là do nhận thức chung về vườn ươm, tầm quan trọng của hoạt động ươm tạo công nghệ còn hạn chế kể cả ở cấp quản lý nhà nước, đặc biệt là cấp cơ sở, viện, trường, doanh nghiệp. Tiếp đó là hạn chế về khả năng kết nối với các quỹ đầu tư, các nguồn tài chính. Bên cạnh đó là thiếu nguồn đầu tư mạnh mẽ và đồng bộ từ phía Nhà nước về mặt khuôn khổ pháp lý và tài chính cho các cơ sở ươm tạo.

Bài học từ nước ngoài

Tại Hội thảo quốc tế “Ươm tạo doanh nghiệp khoa học và công nghệ trong trường đại học, viện nghiên cứu - kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn tại Việt Nam” do Bộ KH-CN tổ chức mới đây, các chuyên gia đến từ các nước đã chia sẻ nhiều kinh nghiệm ươm tạo doanh nghiệp KHCN và nhiều mô hình vườn ươm đa dạng được giới thiệu.

Ông Zafrir Asaf, Trưởng phòng Kinh tế và Thương mại của Đại sứ quán Israel tại Hà Nội cho rằng: “Việt Nam không có lựa chọn nào khác” ngoài tích cực đưa ra những chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Ông chia sẻ về kinh nghiệm của Israel, với sự chú trọng cùng những chính sách phù hợp khuyến khích doanh nghiệp trong nước đổi mới sáng tạo - ví dụ như Nhà nước chủ động tham gia vào sự hình thành những quỹ đầu tư mạo hiểm - kể từ đầu thập kỷ 1990, Israel đã phát triển vượt bậc, tới năm 2009 đạt giá trị GDP cao hơn so với dự kiến lũy tiến theo xu hướng tăng trưởng trước đó tới 25 tỷ USD, tức 10% GDP. Ông Asaf nhấn mạnh, Nhà nước không nên trực tiếp đứng ra lựa chọn các doanh nghiệp được nhận tài trợ mà nên giao nguồn lực của mình cho một tổ chức trung gian độc lập.

Đồng tình với quan điểm này, chuyên gia Rajen Dorairaj, Giám đốc khu vực Công ty MDeC từ Malaysia cho biết, Công ty MDeC là một đơn vị trung gian hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông đa phương tiện ở Malaysia. Chính phủ Malaysia dành cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực này một dự án hỗ trợ đặc biệt, có tên gọi Siêu Hành lang Đa phương tiện (Multimedia Super Corridor) viết tắt là MSC, do MDeC trực tiếp chịu trách nhiệm triển khai. Đây thực chất là một đặc khu kinh tế lý tưởng với nhiều chính sách ưu đãi và dịch vụ như hỗ trợ về tài chính, các dịch vụ tiện ích, hỗ trợ nâng cao năng lực, hỗ trợ tiếp cận thị trường thế giới.

Dự án MSC được bắt đầu từ năm 1996, tới nay đã phát triển tới giai đoạn thứ 3, là một dự án quy mô lớn, đòi hỏi sự tập trung đầu tư toàn diện của Nhà nước. Tuy nhiên, Việt Nam cũng có thể học tập và triển khai những mô hình vườn ươm nhỏ hơn, ví dụ như vườn ươm Darabin của Australia, được Tổng giám đốc Bob Waite trực tiếp giới thiệu tại hội thảo lần này. Với những vườn ươm như Darabin, Nhà nước chỉ cần hỗ trợ đầu tư ban đầu, cấp đất và một số cơ sở hạ tầng, và chỉ trong một thời gian ngắn vườn ươm sẽ tự vận hành và nuôi sống chính mình.

Việc xây dựng và phát triển các cơ sở ươm tạo tại Việt Nam đóng một vai trò quan trọng trong việc liên kết các hoạt động nghiên cứu khoa học với hoạt động sản xuất kinh doanh, đẩy nhanh tiến độ chuyển giao kết quả nghiên cứu thành các sản phẩm có chất lượng. Với các hoạt động được triển khai tích cực, các cơ sở ươm tạo sẽ thật sự có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước.