Tập trung vào những mặt hàng thiết yếu

Xin ông cho biết một số kết quả của đợt thanh tra chuyên ngành vừa qua?

Chúng ta thấy rằng, khi bước vào nền văn minh thương mại thì hàng đóng gói sẵn sẽ ngày càng phát triển, đây là xu hướng tất yếu. Bên cạnh đó, Luật Đo lường có hiệu lực từ năm 2011, 8/ 2014, Bộ KH&CN cũng đã ban hành thông tư 21 hướng dẫn về đo lường hàng đóng gói sẵn. Sau 1 năm triển khai, Bộ KH&CN nhận thấy cần có sự đánh giá hoạt động này để xem thông tư đã đi vào cuộc sống như thế nào. Trên hết là trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước về kiểm soát định lượng hàng đóng gói sẵn đối với người tiêu dùng.  Với những lý do đó, Bộ KH&CN đã phát động cuộc thanh tra chuyên đề về thực hiện pháp luật về tiêu chuẩn đo lường chất lượng đối với hàng đóng gói sẵn, trong đó nội dung tập trung cả về đo lường, chất lượng, mã số mã vạch, ghi mã hàng hóa, sở hữu trí tuệ…

Vậy thưa ông, những mặt hàng nào sẽ nằm trong chương trình thanh tra chuyên đề lần này?

Theo thông tư 21 của Bộ KH&CN thì nhóm hàng hóa đóng gói sẵn được chia thành 16 nhóm gồm: Sữa và sản phẩm từ sữa; thủy sản và sản phẩm từ thủy sản; bánh mứt, kẹo, đường; bia rượu, nước giải khát và nước uống; dầu ăn, muối, bột ngọt, bột gia vị; nước mắm, nước chấm, nước xốt; xà phòng và chất tẩy rửa, nông sản và sản phẩm từ nông sản, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thức ăn chăn nuôi; dầu nhờn, khí đốt hóa lỏng, sơn; ximăng... Song những mặt hàng thiết yếu liên quan đến đời sống người dân sẽ được quan tâm trong đợt thanh tra chuyên đề lần này. Tất nhiên, tùy từng điều kiện của từng địa phương sẽ có sự điều chỉnh. Ví dụ như có địa phương, mặt hàng nông sản nhiều thì sẽ tập trung vào mặt hàng nông sản, nhưng ở thành phố tập trung vào hàng thự phẩm và một số nhu cầu thiết yếu khác.

Ông Trần Minh Dũng, Chánh thanh tra Bộ KH&CN cho biết, các đợt thanh tra như thế này không chỉ dừng lại ở thanh tra chuyên đề mà sẽ vẫn tiếp tục diễn ra thường xuyên.

Thưa ông, thời gian thực hiện công tác thanh tra chuyên đề này sẽ diễn ra trong bao lâu và đến nay kết quả thu lại như thế nào?

Thường thì những cuộc thanh tra chuyên đề như thế này sẽ diễn ra vào thời gian nhất định, huy động toàn bộ lực lượng thanh tra của ngành KH&CN cũng như phối hợp với các ngành quản lý Nhà nước có liên quan. Thời gian là 3 tháng từ tháng 7 đến tháng 9. Sau gần 2 tháng thanh tra, kết quả đã thanh tra được hơn 1283 cơ sở, đã phát hiện 265 cơ sở vi phạm (chiếm khoảng 20% tổng sơ sở được thanh tra), số tiền xử phạt hơn 450 triệu đồng tiền bất hợp pháp do hành vi gian lận cho ngân sách Nhà nước.

Qua kết quả thanh tra vừa qua, một số hành vi vi phạm nổi lên đó là: đinh lượng giá trị trung bình của hàng đóng gói sẵn nhỏ hơn giá trị cho phép chiếm khoảng 32% số hành vi vi phạm được phát hiện. Đây là tỷ lệ vi phạm lớn nhất. Thứ nữa là vi phạm về ghi nhãn hàng hóa chiếm 20% …

Dân ngại khiếu kiện vì sai phạm với họ là rất nhỏ

Trên thực tế, đối với hàng đóng gói sẵn, người tiêu dùng thường sẽ phải trả tiền mua đúng như những gì ghi trên bao bì dù họ không biết rằng điều đó có đúng hay không. Chính vì điều đó mà hành vi vi phạm về đo lường định lượng chiếm tỷ lệ khá cao, vậy theo ông, vi phạm này đã đến mức báo động hay chưa?

Thực ra, đối với người tiêu dùng, khi mua hàng đóng gói sẵn như 1 kg đường, 1 gói mì thì rất khó xác định được sự thiếu hụt. Nếu nhà sản xuất cố tình vi phạm thì sự thiếu hụt trọng lượng này cũng rất nhỏ khiến nhiều người tiêu dùng không để ý, không quan tâm mà nếu có quan tâm thì cũng không có biện pháp gì để kiểm tra. Tuy nhiên, xét góc độ tổng thể nếu một gói mì định lượng 75g, bị thiếu 20g thì không lớn với người tiêu dùng cá nhân nhưng với hàng triệu gói mì thì nhà sản xuất đã gian lận được số tiền rất lớn. Điều này là không công bằng cho những nhà sản xuất chân chính vì họ nghiêm túc thực hiện những điều ghi trên nhãn mác nhưng cũng bị đánh đồng với nhà sản xuất gian lận.

Một vấn đề nữa là đối với hàng đóng gói sẵn, chất lượng bên trong bao bì rất khó kiểm định đối với người tiêu dùng. Trong đợt thanh tra vừa qua, tại Nghệ An, hơn 20 mẫu nước đóng chai được kiểm tra thì phát hiện 9 mẫu vi phạm về chất lượng. Chính vì vậy, chúng tôi sẽ tăng cường ngoài việc kiểm tra định lượng sẽ tăng cường kiểm tra chất lượng để đảm bảo hàng hóa đến người tiêu dùng được đảm bảo nhất.  

Thưa ông, với đợt thanh tra chuyên đề về tiêu chuẩn đo lường chất lượng như thế nào sẽ có tác dụng như thế nào đối với việc ngăn chặn các hành vi sản xuất gian lận, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng?

Theo tôi, qua cuộc đợt thanh tra chuyên đề này, chúng ta có số liệu đánh giá tổng quát về việc thực hiện pháp luật cũng như ý thức của nhà sản xuất, trách nhiệm quản lý của các cơ quan quản lý các cấp. Chúng tôi cũng nhận thấy, để phát huy tác dụng của cuộc thanh tra, các số liệu này cần được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng. Việc công bố này cũng nhằm đảm bảo sự công bằng cho các nhà sản xuất chân chính, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, còn những nhà sản xuất gian lận thì sẽ bị xử phạt theo đúng quy định của pháp luật.

Nếu trong trường hợp người tiêu dùng muốn khiếu kiện về những sai phạm về hàng hóa đóng gói sẵn thì họ phải tìm đến đâu, thưa ông?

Tôi cũng phải nói rằng, có thực tế là người tiêu dùng rất ngại đến cơ quan quản lý để khiếu kiện về vấn đề này bởi sai phạm với họ là rất nhỏ, vài g đường hay vài ml dầu ăn… Nhưng nếu người tiêu dùng nâng cao ý thức, cùng chung tay với nhà quản lý thì những sai phạm này sẽ được hạn chế rất nhiều. Họ có thể đến Hội bảo vệ người tiêu dùng hay đến chính Thanh tra Bộ, qua đó chúng tôi có cơ sở để kiểm tra chặt hơn các mặt hàng này. Cũng cần nhấn mạnh, các đợt thanh tra như thế này không chỉ dừng lại ở thanh tra chuyên đề mà sẽ vẫn tiếp tục diễn ra thường xuyên.

Xin cảm ơn ông vì những thông tin hữu ích trên!

Bài và ảnh: Minh Châu