Bên lề Diễn đàn Đổi mới sáng tạo: Từ chiến lược đến thực hiện, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Quân đã chia sẻ về vấn đề này.

- Thưa Bộ trưởng, lý do nào khiến Bộ Khoa học và Công nghệ quyết định chọn mô hình Thung lũng Silicon để thương mại hóa sản phẩm khoa học công nghệ?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Những người làm khoa học đều biết tới Thung lũng Silicon (Mỹ) là nơi khởi nguồn của rất nhiều “đại gia” trong lĩnh vực khoa học công nghệ như Google, Microsoft, Apple… Mô hình này thành công bởi vì nó tạo ra được động lực cho các nhà khoa học thỏa sức sáng tạo, gắn liền với sự ra đời của doanh nghiệp khoa học công nghệ.

Các đại “gia lớn” ở Thung lũng Silicon cũng khởi đầu là doanh nghiệp khoa học công nghệ với nguồn vốn lớn nhất là tài sản trí tuệ. Họ chỉ hình thành sau khi được hỗ trợ từ quỹ đầu tư mạo hiểm và của các doanh nghiệp khác.

- Trên thế giới có nhiều mô hình thung lũng Silicon thành công như ở Mỹ, Ấn Độ, Hàn Quốc,, vậy Việt Nam sẽ làm theo mô hình của quốc gia nào?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chúng tôi sẽ làm theo mô hình thung lũng Silicon của Mỹ. Để làm được điều này, chúng tôi đã mời các chuyên gia từ Mỹ, đặc biệt là các chuyên gia người Việt Nam làm việc lâu năm tại đây làm cố vấn cho chương trình này.

Hy vọng với kinh nghiệm và những thành công của họ, mô hình của chúng ta cũng sẽ thành công.

- Khi được tin Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ triển khai đề án Thung lũng Silicon ở Việt Nam, nhiều doanh nghiệp và nhà khoa học băn khoăn liệu họ tham gia vào Thung lũng Silicon như thế nào? Có bị ràng buộc về quy mô doanh nghiệp không, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Về tiêu chí tham gia, chúng tôi không hạn chế những nhà khoa học, doanh nghiệp có tinh thần khoa học đề xuất ý tưởng và tham gia vào dự án này. Nhưng tiêu chí buộc phải có chính là tinh thần khoa học, ý chí của người làm doanh nghiệp quyết tâm làm chủ công nghệ mới và dám hy sinh để đầu tư cho hoạt động nghiên cứu khoa học.

Bởi ngay ở Thung lũng Silicon, việc đầu tư vào các dự án là khá rủi ro. Song, khi có dự án thành công sẽ đem lại lợi nhuận khổng lồ cho nhà đầu tư và người nghiên cứu.

Về quy mô sẽ phụ thuộc vào nguồn vốn của quỹ đầu tư mạo hiểm chúng tôi đang xây dựng. Thực tế, Luật Công nghệ cao cũng đã đề cập đến quỹ đầu tư mạo hiểm, nhưng vì một số ràng buộc trong chính sách, đặc biệt là Luật Ngân sách Nhà nước khiến chưa thể thành lập.

Để tháo gỡ, trước mắt, chúng tôi huy động các tổ chức, cá nhân đóng góp xây dựng quỹ đầu tư mạo hiểm theo mô hình của Thung lũng Silicon.

- Trên thực tế, thành công ở Thung lũng Silicon chính là việc tập hợp tài sản trí tuệ. Tuy nhiên, ở Việt Nam thường xảy ra câu chuyện “chảy máu chất xám.” Bộ sẽ làm gì để hạn chế vấn đề này?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Theo tôi, để tập hợp được trí tuệ Việt Nam buộc phải có 2 yếu tố là nhiệt huyết, đam mê và điều kiện làm việc của giới khoa học trong nước làm sao không thua kém nhiều điều kiện làm việc ở nước ngoài.

Hiện nay, xu hướng chảy máu chất xám là xu hướng mà chúng ta đang phải hết sức khắc phục. Thậm chí cả ở Mỹ, Nhật, Nga… tình trạng này cũng xảy ra.

Tôi cho rằng, nếu chúng ta không tạo điều kiện, môi trường làm việc thuận lợi tốt nhất cho giới khoa học bên cạnh việc đãi ngộ vật chất thì chắc chắn các nhà khoa học rất khó yên tâm để làm khoa học. Vì vậy sẽ có rất ít sản phẩm khoa học đáp ứng phát triển kinh tế.

Chúng tôi hy vọng với Luật Khoa học công nghệ sửa đổi với cơ chế chính sách mới thì giới khoa học sẽ được tạo điều kiện thuận lợi, có môi trường nghiên cứu, ứng dụng tốt nhất để hạn chế phần nào vấn đề "chảy máu chất xám."

Thông thường, người làm khoa học phải tìm đến nơi họ có thể cống hiến nhiều nhất, nhưng chúng ta phải thu hút họ quay trở về với đất nước nếu chúng ta có điều kiện làm việc tốt và khơi gợi lòng yêu nước, trách nhiệm với đất nước của các nhà khoa học.

Sản xuất điện thoại tại Viettel. (Ảnh: Trung Hiền/Vietnam+)

- Ở thung lũng Silicon của Việt Nam, vấn đề cơ sở vật chất để thu hút nhân tài sẽ được đầu tư như thế nào, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Việt Nam là nước đang phát triển nên đầu tư của nhà nước và xã hội cho khoa học công nghệ còn hạn chế. Chúng ta hiện chưa có cơ sở nghiên cứu hùng mạnh, trang thiết bị hiện đại đủ sức thu hút giới khoa học.

Tuy nhiên, ở Thung lũng Silicon (Mỹ) lúc mới thành lập cũng có điều kiện khiêm tốn. Vấn đề ở đây chính là cả giới doanh nghiệp, khoa học quan tâm đến nó thế nào và chúng ta có cơ chế tạo ra quỹ đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ nghiên cứu ứng dụng hay không?

Thực tế cho thấy, ngân sách Nhà nước không bao giờ là đủ và chi tiêu từ nguồn ngân sách phải tuân thủ điều kiện rất ngặt nghèo. Thậm chí, tiêu dùng ngân sách cho nghiên cứu không thành công sẽ khiến nhà khoa học dễ phải đối mặt với thanh tra, kiểm toán…

Với quỹ đầu tư mạo hiểm thì khác, nó có nguồn đóng góp từ các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân nên người ta chỉ cần nhà khoa học bàn giao sản phẩm đúng theo hợp đồng. Còn lại, mọi khoản chi tiêu sẽ được thanh toán một cách tiện lợi, đơn giản. Và thực tế, quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ chia sẻ rủi ro cũng như chia sẻ lợi ích trong hoạt động nghiên cứu.

Ngoài ra, quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ được sử dụng hiệu quả, vì chính những nhà đầu tư sẽ là người giám sát, quyết định có đầu tư vào một ý tưởng nào đó hay không, đầu tư cho ai… chứ không phải đầu tư bừa bãi.

- Xin Bộ trưởng cho biết lộ trình của quỹ đầu tư mạo hiểm của Việt Nam…?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chúng tôi sẽ làm mô hình thí điểm, dựa trên mức độ thành công sẽ  nhân rộng. Quỹ này sẽ hoan nghênh mọi doanh nghiệp, tổ chức tham gia đóng góp.

Tôi cũng hy vọng đến năm 2014 sẽ là năm đầu tiên một quỹ đầu tư mạo hiểm không chính thức của Việt Nam đi vào hoạt động, tài trợ cho một số dự án ban đầu.

Hiện tại, cũng có một số quỹ đầu tư mạo hiểm ở nước ngoài hoạt động ở Việt Nam. Tuy đạt được thành công, song tôi cho rằng hiệu quả đầu tư còn hạn chế vì hai yếu tố: giới khoa học, doanh nghiệp chưa biết đến họ và hệ thống cơ chế chính sách phần nào hạn chế tiếp cận của doanh nghiệp, khoa học Việt Nam với quỹ đầu tư mạo hiểm nước ngoài.

Đây cũng sẽ là cơ hội. Bởi thế, nếu chúng ta không nhanh chóng xây dựng hệ thống quỹ đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam thì sẽ mất thị phần trên thị trường chuyển giao công nghệ cũng như đầu tư mạo hiểm trong nước.

- Xin cảm ơn Bộ trưởng./.