Dấu ấn trong đời sống

Nói về những dấu ấn của ngành KH&CN trong thời gian qua, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân cho biết: mặc dù đầu tư cho KH&CN còn rất thấp, chủ yếu dựa vào ngân sách Nhà nước, trong khi ngân sách Nhà nước của chúng ta còn rất khó khăn. Hơn 72% dành cho chi thường xuyên, ngay cả 2% tổng chi ngân sách Nhà nước dành cho KH&CN, cũng chỉ có hơn 10% dành cho hoạt động nghiên cứu triển khai thực sự, còn lại gần 90% chi cho  đầu tư phát triển và chi thường xuyên, tức là để duy trì bộ máy các cơ quan nghiên cứu từ TW đến địa phương. Chỉ có khoảng hơn 2 phần nghìn tổng chi ngân sách Nhà nước được sử dụng cho các nhà khoa học để tiến hành các hoạt động nghiên cứu.

Nhưng chúng ta đã có cơ sở vật chất cho KH&CN của Việt Nam hiện đã đạt được mức độ nhất định với hệ thống gần 600 viện nghiên cứu và trung tâm nghiên cứu của Nhà nước được hình thành, hơn 1 nghìn tổ chức KH&CN của các thành phần kinh tế khác, kể cả các tổ chức nghiên cứu của tư nhân, 03 khu công nghệ cao quốc gia ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh  và Đà Nẵng đã bắt đầu có các hoạt động đem đến nhiều kết quả tốt.

Về nguồn nhân lực, ngành KH&CN Việt Nam hiện nay có đội ngũ cán bộ khoa học tương đối đông đảo khoảng trên 62 nghìn người làm nghiên cứu chuyên nghiệp, hơn 3 triệu người trình độ Đại học và cao đẳng có thể tham gia vào các hoạt động KH&CN của cả nước. Hiện Việt Nam có gần 10 nghìn Giáo sư và Phó giáo sư, 24 nghìn tiến sĩ, trên 100 nghìn thạc sĩ. Tuy chất lượng nguồn nhân lực KH&CN chưa cao nhưng đã hình thành một đội ngũ cán bộ khoa học có trình độ nhất định được giới khoa học trong khu vực và thế giới biết đến. Bộ trưởng Nguyễn Quân chia sẻ thêm.

Đặc biệt, trong xếp hạng đổi mới sáng tạo, năm 2013 theo bảng xếp hạng của WIPO Việt Nam đứng thứ 76/142. So với thứ hạng về kinh tế thì thứ hạng về KH&CN của Việt Nam cao hơn rất nhiều. Đặc biệt trong khu vực ASEAN, Việt Nam được xếp hạng thứ 4 về đổi mới sáng tạo. Như vậy, có thể đánh giá trình độ KH&CN Việt Nam có những tiến bộ nhất định.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Quân, trong vài năm gần đây chúng ta đã hoàn thiện được nền tảng pháp lý cho hoạt động KH&CN thông qua việc xây dựng các văn bản rất quan trọng cả về mặt chính trị và pháp luật, đó là Nghị quyết Hội nghị lần thứ 6 khóa XI của Đảng Cộng sản Việt Nam về phát triển KH&CN và Luật KH&CN 2013. Xây dựng hàng loạt các văn bản dưới Luật, như các Nghị định của Chính phủ, Thông tư của Bộ. Trong năm 2014, khi hoàn thành xong toàn bộ các văn bản pháp quy sẽ có được hệ thống các cơ chế chính sách hoàn chỉnh để phát triển KH&CN toàn diện, kể cả chính sách đầu tư, cơ chế tài chính, đào tạo nguồn nhân lực, chính sách đãi ngộ đối với cán bộ KH&CN. Đó là những chính sách đột phá mang tính chất của nền kinh tế thị trường và đặc thù của hoạt động KH&CN.

Thúc đẩy KH&CN phát triển

Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết, ngoài những kết quả đạt được, vẫn còn một số yếu tố làm giảm hiệu quả hoạt động KH&CN cũng như hạn chế đóng góp của KH&CN vào sự phát triển của đất nước như: chưa thu hút được xã hội và doanh nghiệp đầu tư nhiều cho KH&CN. Đầu tư của nhà nước cho KH&CN còn ít, không đủ nguồn lực để thực hiện được những mục tiêu quan trọng của chiến lược. Đội ngũ đông về số lượng, nhưng chất lượng còn bị hạn chế, đặc biệt hiện nay rất thiếu các nhà khoa học đầu ngành, thiếu các tổng công trình sư.

Một khi doanh nghiệp biết quan tâm, một khi xã hội biết quan tâm đến đầu tư cho KH&CN, chắc chắn chúng ta có một nguồn lực lớn để chúng ta có thể giải quyết được rất nhiều vấn đề. Bởi vì chỉ riêng tập đoàn Samsung của Hàn Quốc một năm đã dành tiền cho hoạt động nghiên cứu nhiều hơn toàn bộ     tiền của ngân sách Nhà nước Việt Nam dành cho KH&CN. Đấy là chỉ nói riêng về tập đoàn lớn của Hàn Quốc, còn rất nhiều tập đoàn khác trên thế    giới cũng làm như vậy. Hàn Quốc đầu tư cho KH&CN từ khối doanh nghiệp nhiều gấp 10 lần đầu tư từ ngân sách Nhà nước, có tổng đầu tư xã hội chiếm 4,5% GDP Quốc gia. Trong khi chúng ta đang phấn đầu để đạt 1,5 GDP    Quốc gia. GDP Quốc gia chúng ta chỉ mới bằng 1/6 của Hàn Quốc.

Nói về các biện pháp đẩy mạnh hoạt động KH&CN để cạnh tranh được trong khu vực và quốc tế, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết: Bộ KH&CN đang tập trung cho các sản phẩm quốc gia, tức là những sản phẩm có hàm lượng KH&CN cao, có giá trị gia tăng cao, là những sản phẩm Việt Nam có thế mạnh ( lúa gạo, vắc-xin, cá da trơn, nấm ăn, nấm dược liệu, phần mềm an ninh mạng...). Nếu chúng ta thành công với những sản phẩm này sẽ đẩy mạnh xuất khẩu và có thể cạnh tranh với các nước trong khu vực và trên thế giới.

Để nâng cao sức cạnh tranh, bên cạnh việc đầu tư để có các sản phẩm như trên, việc đưa KH&CN đến tất cả các lĩnh vực sản xuất và đời sống là vấn đề cần quan tâm để nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế. Bên cạnh việc đẩy mạnh các chương trình quốc gia về KH&CN vẫn cần duy trì một số chương trình trọng điểm cấp Nhà nước về Khoa học quản lý, chương trình trọng điểm cấp Nhà nước mang tính đặc thù như Chương trình Năng lượng. Trong Chương trình Năng lượng tập trung phát triển năng lượng nguyên tử, năng lượng mới và năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng. Chương trình về y tế và dược để nghiên cứu và đưa vào những công nghệ mới, những kỹ thuật hiện đại nhất trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe người dân: sản xuất vắc xin, thuốc chống bệnh hiểm nghèo, nâng cao trình độ về phẫu thuật (phẫu thuật nội soi, ghép tạng), chữa bỏng, sử dụng tế bào gốc trong tái tạo các bộ phận cơ thể...Bộ trưởng Nguyễn Quân chia sẻ.

Làm được tất cả những điều này được kỳ vọng sẽ là điểm đột phá nâng cao chất lượng hoạt động KH&CN của nước nhà. Đặc biệt, với sự nỗ lực của   những người làm khoa học cùng với sự quan tâm của xã hội, doanh nghiệp, trong thời gian không xa, chúng ta có thể nằm trong top 3 của khu vực ASEAN.

Bài, ảnh: Tuyết Hoàn