Mục tiêu của quá trình này chính là đưa được các ứng dụng, các lợi ích mà vệ tinh đem lại, nhằm góp phần và thúc đẩy nhanh sự phát triển của đất nước thông qua những đóng góp thiết thực như quản lý rừng, nông nghiệp, đánh giá tác động biến đổi khí hậu, môi trường, phòng chống giảm nhẹ thiên tai và phát triển kinh tế biển.

PGS.TS. Phạm Anh Tuấn, Giám đốc TTVTQG cho biết như trên tại Hội nghị “Sơ kết và triển khai kế hoạch 2017 – 2022 Dự án Trung tâm Quốc gia Việt Nam” diễn ra sáng 23/3 tại Hà Nội.

5 năm nhìn lại

Dự án Trung tâm Quốc gia Việt Nam là dự án trọng điểm quốc gia được đầu tư lớn nhất trong lĩnh vực khoa học và công nghệ (KH&CN), dự kiến hoàn thành vào năm 2022. Khởi công xây dựng tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc vào tháng 9/2012, sau 5 năm triển khai, dự án đã hoàn thành được nhiều hạng mục.

Về đào tạo nguồn nhân lực, TTVTQG đã củng cố, kiện toàn tổ chức và nguồn nhân lực một cách hiệu quả để phục vụ cho quá trình phát triển của ngành công nghệ vũ trụ Việt Nam. Cụ thể, từ tổng số nhân lực 31 cán bộ ban đầu năm 2012, sau 4 năm đã tăng lên 132 cán bộ vào cuối năm 2016 (13 Tiến sỹ và 47 Thạc sỹ), trong đó 87% cán bộ nghiên cứu trẻ dưới 40 tuổi. Theo thiết kế của dự án Trung tâm Vũ trụ Việt Nam và lộ trình phát triển của TTVTQG, dự kiến có khoảng 250 cán bộ vào năm năm 2022. Qua Dự án Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, TTVTQG đã cử 36 kỹ sư đến 5 trường Đại học Nhật Bản theo học chương trình thạc sỹ công nghệ vũ trụ, tham gia thiết kế, chế tạo, thử nghiệm vệ tinh MicroDragon 50kg dưới sự hướng dẫn trực tiếp của các giáo sư Nhật Bản. Hiện nay 22/36 cán bộ TTVTQG đã hoàn thành khóa học và đang công tác tại TTVTQG để chuẩn bị tiếp nhận và vận hành Vệ tinh LOTUSat-1

Chuẩn bị cho tương lai gần với mục tiêu là Việt Nam phải tự đào tạo đội ngũ nhân lực về công nghệ vũ trụ, TTVTQG đã ký thỏa thuận đào tạo với 3 trường đại học tại Việt Nam (Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, Trường Đại học Công nghệ thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Quốc tế thuộc Đại học Quốc gia Tp.HCM) về đào tạo KH&CN vũ trụ. Bên cạnh đó, TTVTQG cũng ký biên bản ghi nhớ với 5 trường Đại học hàng đầu của Nhật Bản trong việc phối hợp đào tạo Thạc sỹ Công nghệ vũ trụ cho Dự án.

Giáo sư. Viện sĩ. Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam khẳng định, qua Dự án Trung tâm Quốc gia Việt Nam, Việt Nam có một hạ tầng công nghệ vũ trụ hiện đại; từng bước làm chủ được công nghệ vệ tinh nhỏ quan sát trái đất và đào tạo một đội ngũ cán bộ trẻ có trình độ cao trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Nói về việc chế tạo và ứng dụng công nghệ vệ tinh, PGS.TS. Phạm Anh Tuấn cho biết, TTVTQG đã phát triển thành công vệ tinh PicoDragon (1kg), đang và sẽ triển khai các dự án vệ tinh NanoDragon (4-6 kg), MicroDragon (10 kg), LOTUSat (600 kg) bám sát theo đúng kế hoạch phát triển vệ tinh đã đặt ra. 

“Theo kế hoạch, năm 2019 vệ tinh LOTUSat-1 sẽ được phóng và đi vào hoạt động.Năm 2022, các hạ tầng kỹ thuật hiện đại dùng cho nghiên cứu, lắp ráp, tích hợp và thử nghiệm vệ tinh cũng sẽ sẵn sàng hoạt động để tiến tới phát triển vệ tinh LOTUSat-2 “Made in Vietnam”. Với 2 vệ tinh công nghệ cảm biến radar hiện đại này, Việt Nam có khả năng quan sát toàn bộ lãnh thổ và vùng biển quốc gia trong mọi điều kiện thời tiết với độ phân giải cao góp phần giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thiên tai, quản lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và giám sát môi trường”, PGS.TS. Phạm Anh Tuấn cho hay.

Song song với việc thực hiện các dự án vệ tinh, TTVTQG đã và đang thực hiện các hướng nghiên cứu ứng dụng quan trọng khác thông qua “Chương trình khoa học và công nghệ vũ trụ” quốc gia như đề tài “Nghiên cứu, thiết kế và chế tạo hệ thống mô phỏng, xác định và điều khiển tư thế vệ tinh quan sát trái đất có độ chính xác cao” và tham gia đề tài nhánh tên lửa mô hình thuộc đề tài “Tiếp cận kỹ thuật phóng tên lửa đẩy tầm thấp bằng mô hình vật lý dựa trên cơ sở mẫu tên lửa thử nghiệm TV-01”.

Hợp tác phát triển KH&CN vũ trụ

TTVTQG hiện có nhiều mối quan hệ hợp tác sâu rộng với các nước có nền khoa học công nghệ vũ trụ phát triển hàng đầu thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, Pháp, Hàn Quốc, Israel, Thái Lan.v.v… Ngoài ra, TTVTQG còn là thành viên chính thức của các tổ chức quốc tế như: Liên đoàn Vũ trụ quốc tế - IAF; Hội đồng Vệ tinh quan sát trái đất - CEOS; Nhóm quan sát trái đất – GEO; Diễn đàn Các cơ quan vũ trụ khu vực châu Á - Thái Bình Dương; Điều phối viên Chương trình giáo dục và thực nghiệm môi trường toàn cầu – GLOGE cho học sinh trung học được tài trợ bởi Chính phủ Hoa Kỳ và NASA với 112 quốc gia tham gia…

Lễ ký thỏa thuận hợp tác giữa Trung tâm Vệ tinh Quốc gia và Tập đoàn IMSG (Hoa Kỳ) (Ảnh: Văn Nguyên)

Trong giai đoạn 2017 – 2022, cùng với việc hoàn thành dự án theo kế hoạch đề ra, TTVTQG cũng xác định tập trung nghiên cứu và phát triển KH&CN vũ trụ theo định hướng ứng dụng tạo ra sản phẩm thông qua năng lực phát triển của Trung tâm Vũ trụ Việt Nam theo 4 lĩnh vực chính gồm: Công nghệ vũ trụ; Ứng dụng công nghệ vũ trụ; Khoa học vũ trụ và vật lý thiên văn; Đào tạo đại học và trên đại học; phổ biến kiến thức vũ trụ. Đồng thời tiếp tục mở ra hướng hợp tác sâu rộng hơn với Mỹ, Nhật, Israel, Úc, Đức và các nước ASEAN để thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng công nghệ vũ trụ, đưa công nghệ vũ trụ phục vụ thiết thực và có hiệu quả sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá và phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho Việt Nam.

PGS.TS. Phạm Anh Tuấn cho biết, nhằm tiến tới làm chủ công nghệ vệ tinh, việc đầu tư nghiên cứu ứng dụng của công nghệ vệ tinh được TTVTQG hết sức coi trọng. Mục tiêu của quá trình này chính là đưa được các ứng dụng, các lợi ích mà vệ tinh đem lại, nhằm góp phần và thúc đẩy nhanh sự phát triển của đất nước thông qua những đóng góp thiết thực như quản lý rừng, nông nghiệp, đánh giá tác động biến đổi khí hậu, môi trường, phòng chống giảm nhẹ thiên tai và phát triển kinh tế biển.

Trong thời gian tới, TTVTQG tiếp tục đưa vào hoạt động các đài quan sát thiên văn tại Nha Trang và Hòa Lạc nhằm thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu khoa học vũ trụ. Đặc biệt, Bảo tàng vũ trụ tại Hòa Lạc kết hợp với Nhà chiếu hình vũ trụ thuộc dự án Trung tâm Vũ trụ Việt Nam được đưa vào phục vụ cộng đồng vào năm 2018 sẽ góp phần phổ cập kiến thức và khơi gợi, nuôi dưỡng niềm đam mê của những người trẻ, các bạn học sinh sinh viên về công nghệ vũ trụ.

Công nghệ vũ trụ là lĩnh vực công nghệ cao được đánh giá là “biểu tượng sức mạnh công nghệ và khả năng cạnh tranh công nghệ cao” của mỗi Quốc gia trên thế giới. TTVTQG đang đứng trước giai đoạn mới, với việc TTVTQG ký kết biên bản thương thảo hợp đồng tư vấn giám sát với nhà thầu tư vấn Nhật Bản và ký thỏa thuận hợp tác với Tập đoàn IMSG (Hoa Kỳ) sẽ mở ra cơ hội để TTVTQG tiến đến một tầm cao mới, trở thành trung tâm công nghệ vệ tinh không chỉ của Việt Nam mà còn của cả khu vực Đông Nam Á.

Ngài Vance Y. Hum, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc IMSG cho biết, IMSG đã xây dựng một lộ trình hợp tác với TTVTQG. Lộ trình này có tầm nhìn dài hạn, trong đó IMSG sẽ tiến hành các bước cụ thể để giúp TTVTQG chuẩn bị cho LOTUSat. Để đạt được điều này, IMSG sẽ xây dựng thử nghiệm các ứng dụng SAR trong quản lý thảm họa và biến đổi khí hậu, giám sát, đưa ra cảnh báo sớm, ước tính thiệt hại và hỗ trợ phục hồi.

Mai Chi