TS Phan Minh Liêm (ngoài cùng, bên trái) cùng các cộng sự tại Viện Anderson.MD Anderson (trụ sở tại Houston, Texas, Mỹ)

Nhờ những đóng góp vượt bậc trên đất Mỹ với hàng chục giải thưởng danh giá, TS Liêm vinh dự được bầu làm Chủ tịch Hội Sinh viên sau đại học của ĐH Texas. Trong lịch sử 73 năm từ khi viện này thành lập, đây là lần đầu tiên và duy nhất một sinh viên quốc tế được bầu vào vị trí Chủ tịch Hội Sinh viên.

Nghiên cứu thành công gen tiêu diệt tế bào ung thư

Trong thời gian bầu chọn gương mặt đề cử nhận giải thưởng tiêu biểu của năm 2014, người chúng tôi kỳ công tìm kiếm nhất là TS Phan Minh Liêm. Sau nhiều lần email, gọi điện, 22h30 ngày 10/3/2015 trên đất Mỹ, TS Liêm gọi về cho chúng tôi. Thời điểm đó, anh đang nghiên cứu và chuẩn bị hồ sơ đăng ký bản quyền Công trình nghiên cứu gen tiêu diệt tế bào ung thư thành công tại Viện Anderson MD Anderson (trụ sở tại Houston, Texas, Mỹ) là trung tâm ung thư số 1 của Mỹ do tạp chí US News của Mỹ xếp hạng trong suốt 12 năm qua.

Được nghiên cứu ở trung tâm này là mơ ước của hàng ngàn bác sĩ, nhà khoa học nghiên cứu chống ung thư trên toàn thế giới. Đây là công trình nghiên cứu với sự tham gia của 30 nhà khoa học các nước trên thế giới do TS Liêm làm trưởng nhóm thực hiện trong gần 6 năm qua.

Tin vui với những bệnh nhân ung thư trên toàn thế giới khi dự án nghiên cứu do nhóm TS Liêm và cộng sự thực hiện đã tìm ra một cơ chế mới có khả năng đảo ngược quá trình phát sinh ung thư và tiêu diệt ung thư hiệu quả.

“Mình rất tâm đắc câu châm ngôn “Nơi nào có ý chí, nơi đó có một con đường”. Rất mong các bạn trẻ luôn nỗ lực vượt qua khó khăn thử thách để theo đuổi ước mơ cao đẹp của các bạn, trở thành người có tâm và có tài, đóng góp hiệu quả cho xã hội và cộng đồng”

TS Phan Minh Liêm

Công trình nghiên cứu của nhóm TS Liêm phát hiện một gen kháng ung thư quan trọng có khả năng tiêu diệt ung thư hiệu quả cũng như đảo ngược quá trình chuyển hóa năng lượng của khối u. Các kết quả nghiên cứu này sẽ giúp phát triển các phương pháp điều trị mới có thể tiêu diệt ung thư hiệu quả, chính xác và giảm khả năng di căn, ức chế sự tăng trưởng của tế bào ung thư thay vì dùng phương pháp điều trị xạ trị hay hóa trị.

“Theo nhận định của nhiều nhà khoa học, đây là nghiên cứu quan trọng và mở ra một hướng đi mới, nhiều triển vọng trong việc điều trị ung thư. Các kết quả nghiên cứu này sẽ được công bố trên các tạp chí khoa học uy tín thế giới”, TS Liêm nói.

Với những cống hiến vượt bậc, TS Liêm là người Việt đầu tiên được 4 lần vinh danh trên bức tường danh dự của Viện trong thời gian từ 2009 đến 2013. Ngoài ra Viện MD Anderson còn trao cho Liêm một số giải thưởng khác về nghiên cứu xuất sắc và có nhiều đóng góp cho cộng đồng trong khoảng thời gian anh công tác tại Viện (2005-2015).

Hành trình du học và cống hiến

Phan Minh Liêm quê ở Khánh Hòa. Năm 1998, Liêm nhận được học bổng của tổ chức Soleil Francophone để sang Pháp học một năm chương trình lớp 10 nhờ thành tích đoạt giải nhì môn tiếng Pháp trong kỳ thi học sinh giỏi quốc gia năm lớp 9. Khi học ở Pháp, Liêm bị thu hút bởi các thí nghiệm rất hay của môn sinh học và phát hiện niềm đam mê của mình đối với ngành này.

“Mình nhận ra được giá trị to lớn của những kết quả nghiên cứu y sinh, như việc tìm ra vắc xin có thể giúp hàng triệu người ngăn ngừa bệnh tật. Từ đó, mình quyết định theo đuổi con đường nghiên cứu trong lĩnh vực này, với ước mơ phát triển các liệu pháp mới để giúp được đông đảo người bệnh”, Liêm kể lại.

Thi đỗ vào ngành Công nghệ sinh học (ĐH Khoa học tự nhiên TPHCM) năm 2001, Liêm tham gia các hoạt động phong trào và nghiên cứu khoa học. Với sự cố gắng liên tục và các đóng góp cho cộng đồng, Liêm được Quỹ giáo dục VN (VEF) trao học bổng nghiên cứu sinh tiến sĩ vào năm thứ 3 đại học. Liêm đến Mỹ năm 2005.

Được nghiên cứu tại trung tâm ung thư hàng đầu thế giới MD Anderson ở Texas, TS Liêm có 15 công trình nghiên cứu xuất bản cùng với các cộng sự trên các tạp chí khoa học quốc tế về công nghệ sinh học và ung thư, như tạp chí của Viện Hàn lâm khoa học quốc gia Mỹ (Proceedings of The National Academy of Sciences), tạp chí của Viện Ung thư quốc gia Mỹ (Journal of National Cancer Institute)...

TS Liêm vinh dự được bầu làm Chủ tịch Hội Sinh viên sau đại học của ĐH Texas (Viện Anderson). Trong lịch sử 73 năm từ khi viện thành lập, đây là lần đầu tiên và duy nhất một sinh viên quốc tế được bầu vào vị trí chủ tịch. Tiến sĩ Liêm làm rạng danh cộng đồng du học sinh Việt khi trở thành thủ lĩnh dẫn dắt các phong trào của sinh viên xuất sắc nhiều quốc gia trên thế giới hội tụ tại ĐH Texas.

Nhiều hoạt động lần đầu tiên được “thủ lĩnh” Liêm tổ chức như hiến máu nhân đạo cho bệnh nhân ung thư, đại hội thể thao sinh viên; tham quan các Cty dược tại Houston, các buổi giao lưu với các giáo sư trong trường, hội thi nhiếp ảnh, thương lượng với các Cty thực phẩm để giảm giá cho sinh viên; bảo vệ quyền lợi và hướng nghiệp cho học sinh, sinh viên tại Houston, tổ chức tuần lễ tham quan cho các tân sinh viên…Ban lãnh đạo trường đánh giá đây là nhiệm kỳ thành công nhất trong lịch sử của trường khi Liêm làm Chủ tịch.

Luôn hướng về Việt Nam

Là người hành động, TS Liêm không chờ đến khi học xong mới trở về đóng góp cho sự phát triển quê hương. Năm 2012, TS Liêm góp phần bắc nhịp cầu đưa các giáo sư hàng đầu của Viện MD Anderson giảng dạy khóa học về ung thư cho hơn 100 bác sĩ, nhà khoa học, sinh viên tại Việt Nam.

Khóa học được tổ chức nhờ sự hỗ trợ của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên TPHCM và Quỹ Giáo dục Việt Nam. Năm 2013, khóa học được tổ chức tại 2 thành phố Hà Nội và TPHCM dưới sự tài trợ của Quỹ Giáo dục Việt Nam với gần 300 học viên. Các bài giảng và thực hành của khóa học đã cung cấp nhiều kiến thức và kĩ năng quan trọng cho các bác sĩ, các nhà khoa học tại VN, cũng như mở ra nhiều cơ hội hợp tác và đào tạo.

Ngoài ra, TS Liêm và cộng sự thành lập tạp chí khoa học Việt Nam trực tuyến (Vietnam Journal of Science, www.vjsonline.org) để giúp cung cấp các thông tin khoa học quan trọng cho độc giả và đóng góp vào sự phát triển của khoa học công nghệ tại VN. Liêm tham gia vào Ban Cố vấn của Hiệp hội các học giả của Quỹ Giáo dục Việt Nam và các hoạt động của hội; hỗ trợ thiết lập các hợp tác giữa Viện MD Anderson, Bộ Khoa học và Công nghệ và nhiều viện nghiên cứu, bệnh viện, nhiều trường đại học uy tín của Việt Nam.

Hiện TS Liêm sống cùng vợ cũng đang học Tiến sĩ Dược (Doctor of Pharmacy) tại ĐH Texas (Austin, Hoa Kỳ). Hai vợ chồng TS Liêm cùng làm trong các ngành có chuyên môn tương tự nên chia sẻ và hỗ trợ nhau nhiều trong công việc nghiên cứu, học tập và cuộc sống.

TS Liêm chia sẻ, để đạt được thành tựu như hiện nay, anh nỗ lực trên cả 3 phương diện: Đạo đức, sức khỏe và tài năng với triết lý “Nơi nào có ý chí, nơi đó có một con đường”. “Mình rất may mắn có được cơ hội tốt để học tập. Do đó, mình luôn cố gắng đem hết khả năng của mình đóng góp cho xã hội và giúp đỡ các thế hệ đàn em sau này. Đó là một cách để mình đền đáp công ơn của gia đình, thầy cô, bạn bè và quê hương đã sinh ra và nuôi dưỡng mình như ngày nay”, TS Liêm nói.

Sau một thời gian dài nghiên cứu về ung thư tại Việt Nam cùng các giáo sư, bác sĩ tại Trung tâm Ung thư MD Anderson, sắp tới anh phối hợp với Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên, Trung tâm Phát triển Khoa học và Công nghệ Trẻ,... tổ chức các buổi nói chuyện dành cho công chúng về nguyên nhân, cách phòng ngừa ung thư tại Việt Nam. Các thông tin được chia sẻ trong các buổi nói chuyện này bao gồm nhiều kiến thức cập nhật, kết quả nghiên cứu của nhiều chuyên gia ung thư uy tín, và các giải pháp phòng ngừa ung thư hiệu quả, phù hợp với môi trường tại Việt Nam. Anh Liêm hi vọng các hoạt động cộng đồng này sẽ giúp người dân của mình giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư.

TS Liêm nhận Giải thưởng và học bổng nghiên cứu khoa học (NCKH) của Quốc hội và Bộ Quốc phòng Mỹ trao tặng cho các nhà khoa học xuất sắc trong lĩnh vực ung thư; Giải thưởng và học bổng NCKH của các tổ chức Rosalie B. Hite Foundation, Cancer Answer Foundation, Andrew-Huggins Foundation,... dành cho các nhà nghiên cứu ung thư xuất sắc. Danh hiệu Học giả Sylvan Rodriguez dành cho các nhà khoa học xuất sắc có những đóng góp quan trọng cho cộng đồng; Các giải thưởng khoa học do Viện MD Anderson, trường Đại học Texas, Quốc hội, Bộ Quốc phòng Mỹ, Quỹ Giáo dục Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học Mỹ trao tặng; Giải thưởng Phục vụ cộng đồng do Hội sinh viên của trường Đại học Texas Houston trao tặng...