Thời gian vừa qua có xảy ra việc chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột bị doanh nghiệp (DN) nước ngoài đăng ký và đây không phải là trường hợp đầu tiên. Vì sao lại diễn ra tình trạng này?

- Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Tạ Quang Minh: Nguyên tắc cơ bản của bảo hộ sở hữu trí tuệ (SHTT) là nguyên tắc bảo hộ theo lãnh thổ, các chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu của ta  đăng ký ở Việt Nam thì chỉ được bảo hộ ở Việt Nam, không được bảo hộ ở lãnh thổ nước khác. Chúng ta không đăng ký ở một nước đồng nghĩa với khả năng nhãn hiệu/chỉ dẫn địa lý của chúng ta có thể bị đăng ký  bởi một doanh nghiệp nước họ. Họ sẽ có độc quyền sử dụng nhãn hiệu đã được đăng ký, họ có quyền cấm các doanh nghiệp khác (kể cả doanh nghiệp VN) sử dụng nhãn hiệu đó cho sản phẩm đã được đăng ký.

Tình trạng chỉ dẫn địa lý “Buôn Ma Thuột” của ta bị doanh nghiệp nước ngoài đăng ký nhãn hiệu tại nước sở tại là vì do DN chưa quan tâm  đến việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý của mình ở nước ngoài do chưa nhận thức được hết tầm quan trọng của việc đăng ký này.

Thông thường doanh nghiệp khi đã biết các nước là thị trường xuất khẩu hoặc có tiềm năng sản phẩm của mình thì cần tiến hành thủ tục đăng ký nhãn hiệu dùng cho sản phẩm xuất khẩu của mình. Các cơ quan quản lý nhà nước có thể hỗ trợ, hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện việc đăng ký đó. Với trường hợp chỉ dẫn địa lý thì có khác, việc xác định thị trường xuất khẩ là do do các doanh nghiệp, nhưng việc đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý này tại nước ngoài phải được một tổ chức do UBND tỉnh ủy Đắk Lắk ủy quyền thực hiện, có thể là Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột.

- Chỉ dẫn địa lý ‘Buôn Ma Thuột” đã được đăng ký bảo hộ, vậy tình hình quản lý, sử dụng và phát triển chỉ dẫn địa lý này như thế nào, thưa ông?

- Trên thực tế, mặc dù chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột đã được đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý từ năm 2005, tuy nhiên có thể nói việc quản lý, sử dụng và phát triển chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột chưa được quan tâm triển khai theo yêu cầu.

Đến tháng 8/2011, mới có 8 thành viên  thuộc Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột được  cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Buôn Ma Thuột” (hiệu lực 3 năm). Diện tích, sản lượng sản phẩm của các doanh nghiệp này cũng hạn chế (8.852ha với sản lượng 26.000 tấn/năm) so với tổng diện tích, sản lượng sản phẩm cà phê mang chỉ dần địa lý Buôn Ma Thuột (tổng diện tích khoảng 100.000ha và sản lượng khoảng 300.000 tấn/năm). Như vậy, còn một diện tích khá lớn trong vùng địa danh chưa được sử dụng chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột. Bộ KH-CN đã hỗ trợ Sở KH- CN tỉnh Dự án quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột (trong khuôn khổ Chương trình hỗ trợ phát triển tài sản trí tuệ), để giúp địa phương quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý này.

- Việc một địa danh của ta bị doanh nghiệp đăng ký làm nhãn hiệu của họ tại nước sở tại này sẽ gây ảnh hưởng như thế nào đối với doanh nghiệp Việt Nam và đối với uy tín của sản phẩm mang địa danh?

- Việc địa danh của Việt Nam đã được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ tại Việt Nam bị doanh nghiệp nước ngoài đăng ký làm nhãn hiệu của họ tại các thị trường truyền thống hoặc tiềm năng có khả năng gây ra các nguy cơ cho doanh nghiệp Việt Nam. Đó là nguy cơ mất thị trường do không được tự do xuất khẩu sản phẩm mang địa danh của mình vào nước họ, nguy cơ chất lượng sản phẩm của họ được đưa ra thị trường với địa danh của ta không đảm bảo chất lượng. Từ đó ảnh hưởng xấu đến uy tín vốn có của sản phẩm mang địa danh của ta.

- Vậy Cục SHTT có những biện pháp như thế nào giúp xử lý vụ việc nói trên?

- Đại diện Lãnh đạo Cục đã làm việc với đại diện Lãnh đạo Sở KH-CN Đắk Lắk và đại diện Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột bàn cách  giải quyết và xử lý vụ việc. Tuy nhiên có một khác biệt về  tập quán quốc tế gây khó khăn trong quá trình xử lý vụ việc, đó là  chủ sở hữu chỉ dẫn địa lý của Việt Nam là Nhà nước.

Cơ quan hành chính địa phương nơi có chỉ dẫn địa lý đó là tổ chức có quyền đăng ký và được công nhận tư cách chủ sở hữu chỉ dẫn địa lý. Vì vậy, người có quyền khiếu nại hoặc đứng tên nguyên đơn phải là chủ sở hữu chỉ dẫn địa lý, trong trường hợp này là UBND tỉnh Đắk Lắk. Để thuận tiện trong quá trình theo đuổi vụ việc mang tính chất dân sự này, tại buổi làm việc các bên đã thông nhất phương án là Sở KHCN tỉnh có thể tham mưu để UBND tỉnh uỷ quyền cho Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột thay mặt mình tiến hành thủ tục khiếu kiện.

Cây cà phê Buôn Ma Thuột - Đắc Lắc (ảnh: MH)

Theo các điều ước quốc tế về sở hữu trí tuệ mà Việt Nam và Trung Quốc đều là thành viên thì Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột cơ sở pháp lý để tiến hành khiếu kiện đòi hủy bỏ hiệu lực đăng ký nhãn hiệu của doanh nghiệp nước ngoài.

- Để tránh tình trạng chỉ dẫn địa lý nông sản của ta nói chung và chỉ dẫn địa lý Buôn Ma Thuột dùng cho cà phê nói riêng bị “xâm hại” ở các nước ngoài, ông có lời khuyên gì?

- Nói chung các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp phải xác định thị trường xuất khẩu truyền thống và tiềm năng và tiến hành thủ tục đăng ký bảo hộ nhãn hiệu dụng cho sản phẩm của mình một cách kịp thời, với sự trợ giúp của các cơ quan quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ và với việc sử dụng dịch vụ tư vấn phấp luật của các công ty đại diện sở hữu trí tuệ.

Riêng đối với cà phê Buôn Ma Thuột, thị trường xuất khẩu không chỉ là Trung Quốc mà còn có các thị trường khác lớn như EU, Mỹ, Nhật, Singapore…, do đó, điều cần làm bây giờ không chỉ là tiến hành thủ tục khiếu kiện ở Trung Quốc mà còn là là phải tiến hành thủ tục đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tại các nước là thị trường khác nói trên...

- Xin cảm ơn ông!

Mai Hà (Thực hiện)