Thiên tai là hiện tượng tự nhiên bất thường có thể gây thiệt hại về người, tài sản, môi trường, điều kiện sống và các hoạt động kinh tế - xã hội, bao gồm: bão, áp thấp nhiệt đới, lốc, sét, lũ, lũ quét, ngập lụt, sạt lở đất do mưa lũ hoặc dòng chảy, sụt lún đất, xâm nhập mặn, hạn hán, động đất sóng thần và các loại thiên tai khác.

Trong nhiều năm trở lại đây diễn biến thiên tai ngày ngày phức tạp ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống xã hội. Hằng năm cả nước thiệt hại số tiền lớn do thiên tai gây ra.

Từ thực tế trên, TS. Nguyễn Quốc Thành và các cộng sự thuộc Việt Địa chất đã triển khai Đề tài “Nghiên cứu bổ sung, xây dựng và xuất bản bộ bản đồ các tai biến thiên nhiên phẩn đất liền Việt nam trên cơ sở kết quả nghiên cứu từ năm 2000 đến nay”.

Sau 5 năm nghiên cứu, nhóm nghiên cứu đã thu được kết quả có khả năng ứng dụng thực tiễn cao. Nhóm nghiên cứu đã xây dựng để xuất bản 08 bản đồ cảnh báo nguy cơ thiên tai Việt Nam - phần đất liền cho 8 thiên tai quan trọng (bão, hạn hán, lũ, lũ quét - lũ bùn đá, trượt - lở, xói lở bờ biển, nứt đất, động đất) và 02 bản đồ tổng hợp cảnh báo nguy cơ thiên tai và phân vùng tổng hợp nguy cơ thiên tai lãnh thổ Việt Nam, tỷ lệ 1:1.000.000. Các bản đồ đều được xây dựng trên những phương pháp tiên tiến hiện nay, phù hợp với hoàn cảnh Việt Nam. Hầu hết các bản đồ lần đầu tiên được xây dựng cho toàn bộ lãnh thổ nước ta trong tỷ lệ như vậy. Các bản đồ được xây dựng để xuất bản đã tuân thủ các qui chế thành lập bản đồ 1:1.000.000. 

Đề tài cũng xây dựng  dựng để xuất bản tập Atlas thiên tai Việt Nam, phản ảnh 12 dạng thiên tai nguy hiểm ở nước ta, tỷ lệ 1:3.000.000. Bố cục của Atlas được chia làm 3 phần. Phần chung gồm 10 bản đồ khái quát nhất về đặc điểm tự nhiên - kinh tế - xã hội có thể có ảnh hưởng tới thiên tai. Nội dung chính của Atlas là các bản đồ cảnh báo nguy cơ thiên tai ở tỷ lệ 1:3.000.000. Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng đã xây dựng Atlas điện tử về 12 dạng thiên tai quan trọng ở Việt Nam phát hành trên website của Viện Địa chất, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Atlas điện tử phản ánh những kết quả của đề tài, cho phép phổ biến rộng rãi các kết quả nghiên cứu, cập nhật những thông tin thiên tai. 

Từ mô hình động lực phát sinh trượt - lở và lũ quét - lũ bùn đá, các tác giả đã tìm ra các thành phần gây nên T –L, LQ – LBĐ. Ứng dụng phương pháp AHP của Saaty (Saaty Analytical Hierarchy Process), cho phép xác định  trọng số của các yếu tố một cách logic. Bằng cách này, các bản đồ cảnh báo nguy cơ T – L  và LQ - LBĐ, tỷ lệ 1:50.000 của 2 vùng trọng điểm là khu vực thành phố Lào Cai  và khu vực huyện Hòa An, tỉnh Cao Bằng đã được thành lập. 

Tin, ảnh: Hoàng Anh