Xây dựng lộ trình phù hợp

Đối với mỗi quốc gia, quyết định triển khai chương trình phát triển ĐHN là một việc rất hệ trọng và có tầm chiến lược lâu dài. Cột mốc đánh dấu sự kiện chính là Nghị quyết số 41/2009/NQ-QH12 về chủ trương đầu tư dự án ĐHN Ninh Thuận, xác định sẽ khởi công xây dựng Nhà máy ĐHN Ninh Thuận 1 vào cuối năm 2014 và vận hành tổ máy số 1 vào năm 2020. Theo hướng dẫn của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), tiến trình chuẩn bị đến khi đưa tổ máy đầu tiên đi vào vận hành trải qua ba giai đoạn. Giai đoạn 1 bắt đầu tháng 11-2009, hiện nay chúng ta đang ở giai đoạn 2, tiếp tục chuẩn bị những điều kiện cần thiết để có thể ký hợp đồng xây dựng nhà máy. Giai đoạn 3 là thực hiện hợp đồng triển khai công tác xây dựng, lắp đặt và đưa vào vận hành.

Sau sự cố Fukushima, Nhật Bản vì hậu quả nặng nề của nó và tầm quan trọng của an toàn nên cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế đã yêu cầu tất cả các nước phải làm thử nghiệm cho tất cả các nhà máy điện hạt nhân đang vận hành xem nó có an toàn hay không, đồng thời với những nước đang chuẩn bị làm điện hạt nhân cũng phải làm thử nghiệm xem quá trình chuẩn bị của mình đã chuẩn mực chưa, đúng chưa và cần thiết phải có điều hình. Ở Việt Nam sau khi xem xét toàn bộ quá trình chuẩn bị, nếu như với tiến độ ban đầu đề ra chưa hẳn phù hợp, nên phải có điều chỉnh lại cho phù hợp hơn với quy định với những khả năng chuẩn bị của mình.

Ông Hoàng Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Năng lượng nguyên tử (Bộ KH&CN) cho biết: Theo kinh nghiệm quốc tế, ba giai đoạn trên mất khoảng 10-15 năm, có những nước cần nhiều thời gian hơn. Đối với nước ta, mới đi vào chương trình ĐHN, nên chúng ta chưa thể có ngay đội ngũ chuyên gia và cán bộ, cũng chưa thể có ngay được hệ thống pháp lý và các hạ tầng kỹ thuật khác một cách đồng bộ và hoàn chỉnh. Trong khi đó yêu cầu an toàn của ĐHN ngày một nâng cao với những công nghệ mới và những yêu cầu bảo đảm an toàn về quản lý nhà nước. Trong tình hình đó, việc xem xét để có tiến độ hợp lý cho ĐHN ở Việt Nam là rất cần thiết, nó sẽ bảo đảm cho công tác chuẩn bị đầy đủ, đồng bộ vì sự an toàn và hiệu quả của ĐHN trong tương lai.

Hiện nay, Chủ đầu tư của dự án ĐHN là Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã hoàn thành cơ bản hồ sơ cho phê duyệt địa điểm và phê duyệt đầu tư. Hiện nay, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân (Bộ KH&CN) cũng như một số cơ quan khác đã được tiếp nhận và đang trong quá trình thụ lý. Về mảng nhân lực, EVN có dự án riêng về phát triển nhân lực của hai nhà máy tại Ninh Thuận và đã được phê duyệt. Bộ GD&ĐT cũng đã có đề án để phát triển nhân lực tập trung đào tạo đại học và sau đại học. Hiện đã có 353 sinh viên của Việt Nam đang theo học tại cơ sở đào tạo của Nga. Tốp sinh viên đầu tiên đã tốt nghiệp vào cuối năm 2006. Ngoài ra, công tác đào tạo cán bộ của chúng ta đã tận dụng được rất tốt sự giúp đỡ của IAEA, các tổ chức quốc tế và các nước khác trong việc đào tạo các cán bộ tham gia quản lý, tham gia các công tác nghiên cứu và hỗ trợ kỹ thuật.

Chú trọng công tác đào tạo nhân lực

Hiện nay, Bộ KH&CN đã phê duyệt kế hoạch năm 2015 và triển khai một bước tiếp theo, sử dụng ngân sách KH&CN cho công tác bồi dưỡng nhân lực, hoàn thành đề án đào tạo đến năm 2020 theo nhiệm vụ của Thủ tướng giao. Đối tượng của đề án là cán bộ quản lý nhà nước, cán bộ pháp quy và các chuyên gia kỹ thuật. Đây là ba cấu phần nhân lực chính, đồng thời cũng là những người trực tiếp làm việc vận hành quản lý dự án.

GS Đinh Trúc Nam chuyên gia quốc tế trong lĩnh vực hạt nhân: chất lượng đội ngũ làm việc trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân thì yêu cầu về chuyên môn là như nhau đối với các nước, không phân biệt nước giàu hay nghèo, yêu cầu chất lượng là như nhau. Chúng ta thấy rằng mặc dù kinh phí đào tạo là ít nhưng chúng ta vẫn phải đào tạo cho những con người làm việc trong lĩnh vực hạt nhân có chuyên môn kiến thức ở trình độ quốc tế thì chúng ta mới hi vọng chương trình hạt nhân của chúng ta tiến tới thành công được.

Ông Vương Hữu Tấn, Cục trưởng Cục an toàn bức xạ và hạt nhân cho biết: EVN đã cử cán bộ sang đào tạo ở Nga và Nhật Bản, cơ quan quản lý nhà nước cũng đã có nhiều chương trình để đào tạo, tuy nhiên không phải ngay lập tức chúng ta có đủ hết. Ví dụ như đối với trách nhiệm của cơ quan pháp quy cục An toàn bức xạ và hạt nhân phải có trách nhiệm thẩm định báo cáo pháp lý an toàn thì cũng chưa đủ năng lực để thẩm định pháp lý đó. Hiện nay, đã xin ý kiến chỉ đạo của ban chỉ đạo nhà nước là cho phép sử dụng tư vấn quốc tế để thẩm định. Tuy nhiên, trách nhiệm vẫn thuộc về phía Việt Nam, cho nên chúng ta vẫn phải có đội ngũ nhất định để tư vấn quốc tế thực hiện và trình chúng ta, chúng ta có đủ năng lực để chấp nhận báo cáo đó và trình cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước.

Đối với bất kỳ một đất nước nào làm ĐHN đều cần phải có những nguyên tắc lấy an toàn là số 1, lấy hiệu quả là hướng phấn đấu. Cốt lõi của phát triển ĐHN là bảo đảm cho an ninh năng lượng của quốc gia. Tương lai của ĐHN đồng bộ với tương lai chung trong phát triển ĐHN trên thế giới, tức là những công nghệ hiện đại, quy chuẩn an toàn ngày càng cao và chất lượng đào tạo được bảo đảm ở phạm vi trên thế giới. 

Bài, ảnh: Đăng Minh