Các chuyên gia, nhà khoa học, quản lý cần bám sát mục tiêu, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, mục tiêu phát triển KH&CN của đất nước và các nhiệm vụ, giải pháp vừa được Hội nghị Trung ương 6 thông qua; cùng nhau thảo luận, hoạch định, đề ra các giải pháp thiết thực, nhằm đưa KH&CN ngày càng phát triển, đóng góp nhiều hơn cho đất nước.

Đó là lời đề nghị của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng tại phiên họp toàn thể lần thứ nhất của Hội đồng Chính sách khoa học và công nghệ (KH&CN) quốc gia nhiệm kỳ 5 (2012 – 2016), ngày 22/11, tại Hà Nội.

Tham dự phiên họp có Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Thiện Nhân; Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân; Chủ tịch Hội đồng Chính sách KH&CN quốc gia nhiệm kỳ 2012 – 2016 Hoàng Văn Phong; các ủy viên và chuyên gia cao cấp của Hội đồng; lãnh đạo Bộ KH&CN, Văn phòng Chính phủ, Bộ Nội vụ và các đơn vị thuộc Bộ KH&CN.

Chủ tịch Hội đồng Hoàng Văn Phong cho biết, trong nhiệm kỳ 2012 – 2016, Hội đồng sẽ phối hợp với Bộ KH&CN, các Bộ, ngành khác tập trung nghiên cứu, tư vấn với Thủ tướng Chính phủ 4 nội dung: Đánh giá tác động của hệ thống cơ chế chính sách đối với hoạt động KH&CN; chính sách “bắt chước công nghệ” với mục tiêu nhanh chóng làm chủ công nghệ hiện chưa có, chưa thể mua hoặc không thể mua được; chính sách phát triển đội ngũ doanh nghiệp KH&CN; chính sách thu hút các nhà đầu tư công nghệ, nguồn nhân lực công nghệ trình độ cao.

GS.TSKH Hồ Sĩ Thoảng, Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam cho rằng, Hội đồng ngày càng khẳng định được vai trò và năng lực trong việc đưa ra ý kiến tư vấn với Thủ tướng Chính phủ về chính sách phát triển KH&CN phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế.

Các đại biểu đã đề cập đến nhiều khía cạnh của chính sách phát triển KH&CN. Về vấn đề tài chính, Chủ tịch Hội đồng Hoàng Văn Phong nhấn mạnh đến 4 khía cạnh cần đổi mới: Nội dung chi (cần bổ sung thêm nhiều nội dung trong hoạt động KH&CN vào danh mục các vấn đề được chi); định mức chi cho KH&CN còn thấp, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế; quy trình thủ tục chi; “thẩm” và “quyền” của các Bộ, hay nói cách khác là thẩm quyền của người được ký.

Theo GS.TS  Nguyễn Xuân Thắng – Phó Chủ tịch Hội đồng, Chủ tịch Viện Khoa học Xã hội Việt Nam, ngoài cơ chế đầu tư tài chính cũng cần kiện toàn các tổ chức KH&CN kèm theo có chế chính sách thỏa đáng cho các nhà khoa học, trong đó có vấn đề về mức lương.

Bên cạnh áp dụng cơ chế đặc thù cho KH&CN, TS. Trương Quang Khánh – Thứ trưởng Bộ Quốc phòng nhấn mạnh cần có chế tài buộc các doanh nghiệp phải dành 10% lợi nhuận trước thuế cho phát triển KH&CN thay vì khuyến khích như trước đây.

Về năng lực KH&CN và các sản phẩm trọng điểm Quốc gia, GS.TSKH Nguyễn Thu Vân cho rằng, Việt Nam hoàn toàn có khả năng tạo ra những sản phẩm tốt, tuy nhiên cơ chế đã ngăn cản điều đó. Chúng ta nên học tập kinh nghiệm ở các nước đi trước và nên áp dụng phương án “chìa khóa trao tay”.

Đồng tình với ý kiến trên, PGS.TS. Nguyễn Đăng Vang, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho rằng, cần nhìn nhận lại những đóng góp của KH&CN. Nếu như trước đây thủy điện Sơn La có hàng vạn người lao động, chuyên gia quốc tế nhưng đến nay hầu như không có người nước ngoài nào, chỉ có máy móc thay con người. Đó là đóng góp của KH&CN. Phải khẳng định chúng ta đã có những bước đi rất vượt trội.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân bày tỏ sự cần thiết trong việc xây dựng và tạo ra cơ chế đặc biệt cho một mô hình mới tương tự như Viện V-KIST. Bởi theo Bộ trưởng, nếu không có một cơ chế khác, V– KIST trong tương lai cũng sẽ chỉ như một số viện nghiên cứu khoa học hiện nay.

Đồng ý với Bộ trưởng Nguyễn Quân, GS.TSKH. Vũ Minh Giang, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, cơ chế và chính sách sẽ đóng vai trò quyết định. Vì vậy, Hội đồng Chính sách KH&CN Quốc gia sẽ đóng vai trò quan trọng đối với các hoạt động KH&CN hiện nay. Khi tham vấn ý kiến với Thủ tướng, Hội đồng nên nghĩ đến một chính sách mới, vượt qua những chính sách hiện hành.

GS.TS Nguyễn Thanh Liêm, Giám đốc Bệnh Nhi Trung ương chia sẻ, yếu tố quan trọng nhất để đưa KH&CN nước ta tiếp cận được với KH&CN các nước tiên tiến trên thế giới chính là yếu tố con người. Cũng như trong chiến tranh, KH&CN cũng cần tạo được một binh chủng đặc biệt tinh nhuệ, bắt đầu từ cơ chế tuyển chọn, đào tạo và đãi ngộ. Nhà nước nên có kênh đào tạo riêng cho các nhà khoa học có tài và tiềm năng.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, nguyên nhân các kết quả nghiên cứu khoa học chưa được đưa nhiều vào thực tiễn, ngoài các vấn đề tài chính, cơ chế chính sách còn vấn đề nữa là đặt hàng. Bộ KH&CN cần cung cấp và đề xuất những doanh nghiệp KH&CN tiêu biểu để tập trung đầu tư, xây dựng mô hình điển hình và đẩy mạnh việc đặt hàng của các Bộ, ngành, Chủ tịch tỉnh, thành trên cả nước.

Kết luận tại phiên họp, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định, thành tựu của đất nước trên tất cả các lĩnh vực thời gian qua gắn liền với những thành tựu KH&CN, trong đó có những đóng góp quan trọng của cơ chế chính sách, tạo hành lang pháp lý và điều kiện để KH&CN phát triển. Đồng thời đánh giá cao những đóng góp của Hội đồng trong việc xây dựng thể chế, cơ chế chính sách, đưa KH&CN vào cuộc sống, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Đồng thời đề nghị Hội đồng bám sát mục tiêu, yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, mục tiêu phát triển KH&CN và các nhiệm vụ, giải pháp vừa được Nghị quyết Trung ương 6 thông qua. Trong năm 2013, cần tập trung đánh giá cơ chế chính sách phát triển doanh nghiệp KH&CN để bổ sung, hoàn thiện chính sách nhằm phát triển mạnh mẽ đội ngũ này.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng, Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân chụp ảnh lưu niệm cùng lãnh đạo Bộ KH&CN và các đại biểu tham dự.

Ngũ Hiệp - Nguyễn Hạnh