Việc triển khai đề án này thành công sẽ tạo môi trường đầu tư thuận lợi, kết hợp hiệu quả nguồn vốn ngân sách để thu hút nguồn vốn đầu tư mạo hiểm tư nhân, đặc biệt từ nước ngoài. Theo lộ trình đặt ra, Việt Nam sẽ hình thành một thung lũng Silicon trong vòng 10 năm tới.

Thách thức đặt ra

Năm 2007, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 80 về doanh nghiệp KH&CN và chính thức khởi động việc xây dựng một hệ thống doanh nghiệp KH&CN với mong muốn đây là một hệ thống doanh nghiệp tạo nên sức mạnh của hệ thống KH&CN cũng như doanh nghiệp. Doanh nghiệp KH&CN với giá trị gia tăng lớn, năng suất lao động cao, khả năng sáng tạo ra công nghệ mới và ứng dụng công nghệ mới thực sự sẽ là những điểm đột phá trong sản xuất kinh doanh cũng như hoạt động KH&CN của đất nước. Tuy nhiên, trải qua hơn 6 năm thực hiện Nghị định số 80/2007/NĐ-CP đã thấy nhiều khó khăn mà Việt Nam đã phải từng bước vượt qua, do cơ chế cũ còn nặng nề.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân chia sẻ, tại Việt Nam hầu hết người làm quản lý vẫn chưa có khái niệm về ươm tạo doanh nghiệp và doanh nghiệp KH&CN. Rất nhiều nhà khoa học chưa dám “bước chân” vào nền kinh tế thị trường. Họ có sản phẩm khoa học trong tay nhưng vẫn chưa dám thương mại hóa đưa vào cuộc sống. Nhiều doanh nghiệp cũng có tinh thần khoa học, đam mê khoa học nhưng chưa có điều kiện tiếp cận các nguồn vốn của chính phủ, của các nhà đầu tư và ứng dụng những kết quả nghiên cứu của giới khoa học trong và ngoài nước. Vì thế, quá trình hình thành hệ thống doanh nghiệp KH&CN ở Việt Nam còn chậm.

“Trong Chiến lược Phát triển KH&CN đến năm 2020, Thủ tướng Chính phủ cũng đã giao cho Bộ KH&CN phối hợp với các Bộ, ngành phấn đấu đến năm 2015 nước ta có 3.000 doanh nghiệp KH&CN, năm 2020 có 6.000 doanh nghiệp KH&CN. Đồng thời, Việt Nam phải thiết lập được một hệ thống ươm tạo doanh nghiệp KH&CN và ươm tạo công nghệ với khoảng 60 cơ sở ươm tạo mạnh trong cả nước vào năm 2020. Đây thực sự là những tiêu chí rất thách thức đối với cộng đồng khoa học và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam”, Bộ trưởng Nguyễn Quân trăn trở.

Thực tế mỗi năm, Việt Nam có hàng nghìn kết quả nghiên cứu, sáng chế của các trường đại học, viện nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu, tổ chức trong doanh nghiệp, nhóm nghiên cứu trong nước và từ các tổ chức, cá nhân nước ngoài đăng ký tại Việt Nam. Ngoài ra, còn phải kể đến nguồn kết quả nghiên cứu, giải pháp hữu ích đến từ các nhóm đơn lẻ, cá nhân. Nếu khai thác tốt, nguồn tài sản trí tuệ này sẽ mang lại hiệu quả to lớn để đổi mới công nghệ, phát triển sản xuất và kinh tế xã hội của đất nước.

Chia sẻ về thách thức lớn nhất hiện nay trong việc thương mại hóa công nghệ, Phó Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp KH&CN Phạm Hồng Quất cho rằng, đó chính là trình độ trình độ ngoại ngữ, khả năng tiếp cận, phân tích kinh doanh của các start up. Họ có ý tưởng công nghệ tốt nhưng khả năng phân tích thị trường, thuyết phục nhà đầu tư chưa cao, chưa chuyên nghiệp. Hơn thế, hành lang pháp lý cho đầu tư mạo hiểm còn chưa đầy đủ.

Tạo đà cho thương mại hóa công nghệ

Qua khảo sát tình hình thương mại hóa công nghệ tại Việt Nam và tìm hiểu mô hình "Thung lũng Silicon" ở Mỹ, Ấn Độ, Hàn Quốc, Bộ KH&CN giao Cục Phát triển Thị trường và Doanh nghiệp KH&CN và Văn phòng Phối hợp phát triển môi trường KH&CN nghiên cứu, triển khai đề án “Thương mại hóa công nghệ theo mô hình mẫu Thung lũng Silicon tại Việt Nam”.

Ông Phạm Hồng Quất cho biết, mục tiêu của Đề án là tạo ra một hệ sinh thái gồm các start up được đào tạo để nâng cấp chính sản phẩm của mình, được các cố vấn truyền đạt bí quyết kinh doanh tư vấn trong chương trình thúc đẩy khởi nghiệp (BA) nhằm thu hút vốn đầu tư mạo hiểm để xây dựng hệ thống doanh nghiệp KH&CN thành công. Doanh nghiệp KH&CN thành công phải có sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường, mô hình, chiến lược kinh doanh khả thi và có đội ngũ đủ năng lực thực hiện mô hình, chiến lược đó.

Đồng thời, triển khai Đề án này sẽ tạo môi trường để thu hút chất xám thông qua xây dựng hệ thống BA. Hệ thống này bao gồm các doanh nhân thành đạt, các nhà đầu tư mạo hiểm thành công, các luật sư, các chuyên gia công nghệ,… đến từ Thung lũng Silicon Hoa Kỳ.

Thung lũng Silicon tại Việt Nam sẽ tạo điều kiện để các start up có khả năng thu hút nguồn vốn đầu tư mạo hiểm cho lĩnh vực công nghệ ngay từ khi còn là ý tưởng. Các start up thành công sẽ tạo ra một chuỗi phản ứng đổi mới và thay đổi nền kinh tế, từ các sản phẩm với giá trị thấp, tiêu tốn nhiều nhân công thành các sản phẩm có hàm lượng công nghệ, giá trị cao. Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học sẽ được đưa ra đánh giá, xem xét mức độ phù hợp đáp ứng nhu cầu của thị trường, xã hội và khả năng thương mại hóa.

Các nhà khoa học không chỉ được tư vấn về đề tài chuyên môn mà còn được đào tạo về kỹ năng quản lý căn bản, kỹ năng thuyết trình, lập kế hoạch kinh doanh,… theo tiêu chuẩn quốc tế. Nhà khoa học không chỉ là những người nghiên cứu mà còn là những doanh nhân, kinh doanh trên chính sản phẩm nghiên cứu của mình, có thể tự quản lý hoặc phát triển công trình nghiên cứu đó một cách độc lập.

Ông Phạm Hồng Quất cho biết, trong giai đoạn 2013 – 2014, Đề án sẽ thực hiện một chương trình đào tạo hỗ trợ khởi nghiệp cho học viên là các start up tiềm năng tại do các chuyên gia có kinh nghiệm đến từ Thung lũng Silicon Hoa Kỳ hướng dẫn thực hiện, tiến tới tổ chức sự kiện Ngày khởi nghiệp (Demo Day) cho các học viên tốt nghiệp chương trình đào tạo hỗ trợ khởi nghiệp. Cùng với đó, sẽ thành lập quỹ đầu tư xã hội dành cho ươm tạo start up tại Việt Nam với tên gọi “Quỹ Khởi nghiệp Việt Nam – Start up Vietnam Foundation”.

Mô hình Thung lũng Silicon tại Hoa Kỳ.

Trong những năm tiếp theo, đề án sẽ nhân rộng các chương trình đào tạo tới các địa phương, trường đại học, viện nghiên cứu, cộng đồng doanh nghiệp trong cả nước. Đó cũng là cơ sở tăng cường xã hội hóa trong xây dựng vườn ươm start up tại những nơi này.

Chia sẻ về kỳ vọng của mình, Bộ trưởng Nguyễn Quân hi vọng, thông qua Đề án rất nhiều bạn trẻ, nhà khoa học trẻ có ý tưởng khoa học và sản phẩm nghiên cứu tốt có thể tiếp cận với nguồn vốn đầu tư từ các doanh nghiệp. Kênh đầu tư từ khu vực ngoài nhà nước sẽ “chắp cánh” để giới trẻ, những người đam mê khoa học có ý tưởng tốt có thể thành công.

Đánh giá về tác động của Đề án, một số doanh nghiệp cũng thể hiện sự kỳ vọng cao vào vai trò sắp tới của Thung lũng Silicon Việt Nam đối với sự phát triển của các start up tại Việt Nam. TS. Phạm Thanh Hải, Chủ tịch Công ty IDT International tin rằng mô hình này sẽ đem lại những chương trình huấn luyện, những kênh thông tin kết nối hiệu quả với các nhà đầu tư quốc tế để giúp các start up tìm được giải pháp phát triển phù hợp, hiệu quả. Đây là đề án góp phần không nhỏ vào việc thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam.

Bài, ảnh: Phương Nga – Nguyễn Hạnh