Những con số ấn tượng về chỉ số đổi mới sáng tạo quốc gia

Báo cáo Chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) năm 2022 do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) công bố cho thấy Việt Nam xếp vị trí 48/132 quốc gia, nền kinh tế. Việt Nam dẫn đầu thế giới về nhập khẩu công nghệ cao; đồng thời có sự cải thiện vị trí xếp hạng về đầu ra (thứ hạng 35, năm 2021 là 38). Đặc biệt, Việt Nam cùng với Iran (hạng 53) và Philippines (hạng 59) là 3 nền kinh tế thu nhập trung bình có tốc độ tăng trưởng hiệu suất đổi mới nhanh nhất cho đến nay. Một số chỉ số đã có cải thiện đáng chú ý như trụ cột Thể chế tăng 32 bậc, từ thứ hạng 83 năm 2021 lên 51 năm 2022; nhóm chỉ số Liên kết đổi mới sáng tạo tăng 10 bậc, từ thứ hạng 58 năm 2021 lên 48 năm 2022 (trước đó năm 2021 đã tăng 17 bậc từ thứ hạng 75 năm 2020 lên 58 năm 2021); trụ cột Sản phẩm sáng tạo tăng 7 bậc, từ thứ hạng 42 năm 2021 lên 35 năm 2022;… Một số chỉ số chưa được cải thiện là nhóm chỉ số về Giáo dục đại học xếp hạng 90, nhóm chỉ số bền vững sinh thái xếp hạng 113, giảm 18 bậc so với năm 2021; nhóm chỉ số Lao động có kiến thức xếp hạng 68, giảm 2 bậc so với năm 2021; nhập khẩu và xuất khẩu ICT (trên tổng giao dịch thương mại) chưa được cải thiện, tiếp tục giảm và ở thứ hạng thấp (xếp hạng 120 và 130).

Từ Báo cáo Chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) năm 2022, cho thấy, nếu tăng thứ hạng của Việt Nam về chỉ số đổi mới sáng tạo trong tương lai, thì chỉ số về giáo dục đại học cần được thúc đẩy mạnh mẽ trong giai đoạn 2022 - 2027, và một trong những công việc quan trọng để thúc gia tăng chỉ số liên quan giáo dục đại học đó là thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo phát triển tại các trường Đại học tại địa phương, vùng và toàn quốc.

Hơn nữa, Đề án "Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo quốc gia đến năm 2025"(gọi tắt là đề án 844) - ISEV được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định 844/QĐ-TTg ngày 18/5/2016 đánh dấu động thái cụ thể của Chính phủ để phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST. Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng trong việc thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST quốc gia nói chung và thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST tại các trường Đại học nói riêng, là nền tảng quan trọng thúc đẩy KH&CN phát triển, nâng cao chỉ số đổi mới sáng tạo (GII) của Việt Nam trong tương lai, đặc biệt là thúc đẩy KH,CN&ĐMST là trụ cột chính để hướng đến một Việt Nam hùng cường 2045.

Trưng bày sản phẩm tại Hội thảo "Góp ý định hướng và một số mô hình thúc đẩy đổi mới sáng tạo

tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc"

Sau quá trình triển khai, hoạt động đề án đã có nhiều tác động tích cực thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo như: Số lượng và chất lượng của các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ngày càng tăng cao. Hoạt động khởi nghiệp, hỗ trợ và đầu tư cho khởi nghiệp sáng tạo cũng có những bước tiến đáng kể. Hành lang pháp lý đang dần được hình thành và hoàn thiện. Hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam, vì thế, đã và đang thu hút nhiều sự quan tâm của cả cộng đồng khởi nghiệp trong nước và quốc tế. Các liên kết, hợp tác, tìm kiếm đầu tư liên tục được tăng cường triển khai. Các thương vụ đầu tư trị giá hàng chục triệu đô-la đã và đang là những điểm sáng lớn, nâng cao vị thế của thị trường đầu tư khởi nghiệp sáng tạo tại Việt Nam.

Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo trong trường Đại học

Theo PGS.TS. Trương Ngọc Kiểm (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho biết, một số trường đại học ở Việt Nam đã thành lập vườn ươm khởi nghiệp, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp trong trường đại học và đã có chuyển biến tích cực trong hoạt động ươm tạo, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, tạo lập hệ thống doanh nghiệp khoa học và công nghệ ở phía Bắc gồm: trường Đại học Bách khoa Hà Nội, trường Đại học Kinh tế Quốc dân, trường Đại học Ngoại thương. Trường Đại học Ngoại thương (FTU) đã thành lập Trung tâm sáng tạo và ươm tạo (FIIS). FIIS FIIS đã xây dựng, thiết kế một loạt chương trình có liên quan như: FTalk truyền cảm hứng sáng tạo và tinh thần khởi nghiệp cho sinh viên; Chương trình hỗ trợ và định hướng sinh viên khởi nghiệp (Support and Orientation for Startup - SOS); Chuỗi khóa đào tạo Tôi tự tin sáng tạo (Turn On Innovation); Chương trình Pre- Incubation Bootcamp/Hackathon huấn luyện nâng cao giúp các ý tưởng sáng tạo thành các dự án khả thi, được phối hợp triển khai với các đối tác doanh nghiệp, các trường đại học khu vực và quốc tế. Trường ĐH Bách Khoa Hà Nội cũng được coi là một điểm sáng về xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp trong lòng đại học với các hoạt động liên quan đến Khởi nghiệp & Sáng tạo của sinh viên đã được trường triển khai đồng bộ và đẩy mạnh trong những năm vừa qua. Nhiều cuộc thi về ý tưởng và khởi nghiệp cấp Viện và cấp Trường được tổ chức, ... Cùng với sự ra đời của quỹ Sáng tạo khởi nghiệp BK-Fund, BK-Holding đang hỗ trợ đắc lực cho quá trình thương mại hoá công nghệ và khởi nghiệp, thực hiện theo đúng kim chỉ nam: các nghiên cứu và ý tưởng phải được hiện thực hoá và bước vào đời sống. Ở phía Nam, có: trường Đại học Bách khoa - Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh, trường Đại học Nông Lâm TP Hồ Chí Minh, Đại học Cần Thơ, …

PGS.TS. Trương Ngọc Kiểm chia sẻ tại Hội thảo "Góp ý định hướng và một số mô hình thúc đẩy ĐMST

tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc"

Tuy nhiên, ông Trương Ngọc Kiểm cho rằng, việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam nói chung và trong các trường đại học ở Việt Nam nói riêng vẫn tồn tại nhiều hạn chế như: Vai trò của các trung tâm nghiên cứu, các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp; các vườn ươm trong trường đại học còn mờ nhạt. Yếu tố đổi mới sáng tạo, nền tảng vững chắc của hệ sinh thái khởi nghiệp trong trường đại học chưa được chú trọng; Các trường đại học và các doanh nghiệp lớn chưa có các hoạt động gắn kết, hỗ trợ và thúc đẩy sự phát triển của các cán bộ, giảng viên, sinh viên trong trường khởi nghiệp. Bên cạnh đó, vai trò của Nhà nước còn mờ nhạt trong việc dẫn dắt, kết nối ba nhà: Nhà nước - doanh nghiệp - trường đại học trong hệ sinh thái. Nguyên nhân của những hạn chế đó là về tư duy, về sự nhận thức chưa đầy đủ tầm quan trọng của KH,CN&ĐMST, chuyển giao công nghệ và sở hữu trí tuệ của trường ĐH cũng như của xã hội. Các trường đại học chỉ mới dừng lại tập trung ở hoạt động đào tạo, các khái niệm về KH,CN&ĐMST, chuyển giao công nghệ và sở hữu trí tuệ, spin-off còn khá xa lạ và chưa được quan tâm đúng mức. Bên cạnh đó, trở ngại về nguồn lực tài chính (nguồn vốn đầu tư) cũng là một lý do quan trọng không kém. Các trường đại học tại Việt Nam vẫn đang tập trung cho nhiệm vụ chính là các hoạt động đào tạo, do đó với nguồn tài chính eo hẹp thì việc đầu tư cho spin-off, startup hầu như không có ngoài giá trị quy đổi từ giá trị thương hiệu hoặc một số cơ sở vật chất như nhà xưởng, máy móc đã qua sử dụng.

Để có thể thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam phát triển ngày càng mạnh mẽ thì các trường đại học cần phải nhấn mạnh trọng tâm trong quá trình đào tạo của mình tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao. Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc chính một phần lớn thông qua thúc đẩy khát vọng sáng tạo, khởi nghiệp, chinh phục đỉnh cao tri thức, đưa các sản phẩm khởi nghiệp của Việt Nam đến với quốc tế nâng cao chỉ số sáng tạo của Việt Nam. Muốn làm được như vậy thì việc cần làm là chúng ta cần đoàn kết lại xây dựng và phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo các trường Đại học.

Một số hình ảnh về hoạt động trong hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại các trường Đại học:

Bài, ảnh: Thùy Linh