Hoàn thành nhiều nhiệm vụ

Báo cáo tại buổi làm việc, Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Quân cho biết, từ năm 2000 đến nay, Bộ đã cơ bản hoàn thành nền tảng pháp lý cho hoạt động KH-CN với 8 đạo luật chuyên ngành và gần 300 văn bản hướng dẫn thi hành. Hệ thống pháp luật đã tạo thuận lợi cho các nhà khoa học, doanh nhân, người quản lý… tham gia tích cực vào hoạt động sáng tạo, đồng thời tạo động lực cho KH-CN phát triển và góp phần đàm phán thành công gia nhập tổ chức Thương mại thế giới WTO.

Đặc biệt,  năm 2011 ghi nhận sự thành công của những dự án quy mô lớn như: Chế tạo giàn khoan tự nâng 90m nước; kết quả nghiên cứu công nghệ sản xuất xăng sinh học và dầu Diezen sinh học đã được chuyển giao cho các doanh nghiệp (DN) đầu tư xây dựng các nhà máy sản xuất nhiên liệu này; lần đầu tiên Việt Nam tự thiết kế, chế tạo thành công máy biến áp điện lực 3 pha 500kV-3x150 MVA với chất lượng tương đương của Châu Âu. Đồng thời, đánh dấu sự thành công của các nhà nghiên cứu trẻ khi làm chủ công nghệ và sản xuất được các chíp bán dẫn, thẻ và đầu đọc có khả năng ứng dụng cao; sáng tạo được các phầm mềm an toàn, an ninh mạng; công nghệ chế tạo khớp thủy lực cho các Robot công nghiệp.

Ngành y lập thành tích với các giáo sư, bác sỹ tại Bệnh viện Nhi Trung ương đã nghiên cứu sử dụng tế bào gốc từ tủy xương để điều trị bệnh nhân được chẩn đoán là Ly thượng bì bỏng nước bẩm sinh, đưa Việt Nam trở thành nước thứ 2 trên thế giới (sau Mỹ ) thành công với công nghệ này…Đây là các trường hợp đại diện cho hàng trăm nhiệm vụ KH-CN khác đã thành công do có sự gắn kết chặt chẽ giữa hoạt động nghiên cứu, làm chủ công nghệ với hoạt động sản xuất kinh doanh.

Cũng trong năm 2011 đã có trên 220 DN (kể cả DN tư nhân) thành lập Viện hoặc Trung tâm nghiên cứu chuyên ngành đã giúp cho các DN tự chủ và nghiên cứu, đổi mới công nghệ. Kịp thời ứng phó với biến động của thị trường, nâng cao tính cạnh tranh và mở rộng thị trường bằng sản phẩm mới hoặc sản phẩm có tính năng mới. Đã xuất hiện không ít DN KH-CN, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao có tốc độ tăng trưởng lên tới vài trăm, vài nghìn lần so với thời điểm thành lập ban đầu như Naiscrop, công ty UpAnh…

Cơ chế quản lý chưa đáp ứng yêu cầu phát triển

Bên cạnh những thành tựu đạt được, Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng thẳng thắn nhìn nhận hoạt động KH-CN thời gian qua chưa thực sự trở thành động lực then chốt cho phát triển kinh tế - xã hội, thể hiện qua việc DN vẫn chưa coi KH-CN là nền tảng để phát triển và Việt Nam cũng chưa có sản phẩm KH-CN nào có tính đột phá. Đổi mới cơ chế quản lý KH-CN chưa theo kịp tình hình thực tế và nền KH-CN cũng đối mặt với nguy cơ tụt hậu ngày càng xa so với khu vực và thế giới. Thị trường KH-CN còn sơ khai, chậm phát triển.

Đồng tình với nhận định trên, Bà Lâm Phương Thanh - Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương cho biết, hiện nay kinh phí của nhà nước cho KH-CN còn hạn hẹp, do vậy nên có cơ chế mới hướng tới việc đầu tư cho nghiên cứu và ứng dụng phải được triển khai một cách tập trung có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải, gắn với yêu cầu phát triển của các ngành các lĩnh vực các địa phương và trong phạm vi phát triển của đất nước. Đồng thời cần có sự cân đối hơn trong các lĩnh vực, chú trọng tới sự phát triển khoa học xã hội nhân văn, đặc biệt trong nghiên cứu những luận cứ, những cơ sở khoa học thực tiễn cho phát triển đất nước trong thời kỳ mới.

Bà Thanh cũng mong muốn Bộ KH-CN cùng Ban Tuyên giáo đề xuất cơ chế phát triển đội ngũ trí thức KH-CN theo tinh thần NQ TW7 khóa X. Bên cạnh việc chăm lo cho các cán bộ chuyên gia đầu ngành, cần đào tạo bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ trẻ đáp ứng yêu cầu, đặc biệt có cơ chế đối với các nhà khoa học trẻ ở các trường đại học…

Về điểm trên, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Vũ Luận cho hay, hiện đội ngũ làm khoa học làm việc trong ngành GD&ĐT đang trong giai đoạn chuyển giao thế hệ. Trong điều kiện đó, nhiệm vụ khoa học không nên chỉ chú trọng vào mảng đóng góp phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh mà cần có lưu ý đặc biệt đối với việc đào tạo đội ngũ kế cận.

Những nhiệm vụ lớn cho ngành KH-CN

Phát biểu chỉ đạo tại buổi làm việc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chia sẻ, mặc dù điều kiện kinh tế tài chính có hạn, điểm xuất phát thấp, nhưng hoạt động KH-CN thời gian qua đã đạt những kết quả đáng ghi nhận, cả về xây dựng cơ chế chính sách, luật pháp, quản lý và sử dụng ngân sách, huy động nguồn lực tài chính, đổi mới phương thức tổ chức, làm việc của các tổ chức KH-CN, xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, phát triển thị trường... Những thành tựu KH-CN bao gồm cả khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật, cả nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng... đã đóng góp quan trọng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.

Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu tại buổi làm việc

Tuy nhiên, Tổng Bí thư cũng chỉ đạo ngành KH-CN cần tiếp tục phát huy những thành tựu, kinh nghiệm đã có, khắc phục những hạn chế yếu kém và tập trung vào một số nội dung quan trọng như: Tiếp tục đổi mới nhận thức, tư duy về KH-CN trong điều kiện mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chuyển từ sử dụng nhiều nhân công, tài nguyên sang sử dụng chất xám, sản phẩm KH-CN; Đổi mới cơ chế, chính sách về phát triển KH-CN, trong đó chú trọng chính sách đầu tư, tài chính, giao kế hoạch cụ thể, huy động mọi nguồn lực trong xã hội; Đổi mới, hoàn thiện hệ thống tổ chức làm công tác nghiên cứu, triển khai thực hiện hoạt động khoa học công nghệ bao gồm mạng lưới nghiên cứu, các doanh nghiệp làm khoa học cho phù hợp với kinh tế thị trường, các quỹ phát triển khoa học công nghệ; Đổi mới công tác quản lý, phát huy tiềm năng to lớn của nguồn nhân lực KH-CN, khuyến khích người tài, tạo môi trường thuận lợi phát huy tiềm năng KH-CN. Đồng thời, đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ làm KH-CN, sử dụng, sắp xếp lại cán bộ hiện có, đào tạo nhân lực cho một số ngành mũi nhọn, trọng điểm; Ngành KH-CN coi trọng phối hợp tốt, kịp thời, nhịp nhàng với các bộ, ngành, địa phương…

Bên cạnh những chỉ đạo trên, Tổng Bí thư đề nghị Bộ KH-CN hoàn thiện “Đề án phát triển KH-CN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế trình Hội nghị Trung ương 6, khóa XI sắp tới; đồng thời chuẩn bị cho việc triển khai thực hiện các chủ trương, quyết sách được thông qua, để KH-CN thực sự là động lực then chốt cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Mai Hà- Trần Hồng