Thực tiễn cho thấy, hoạt động thương mại hóa các kết quả nghiên cứu trong thời gian qua còn một số hạn chế. Từ phía các nhà khoa học, để thương mại hóa kết quả nghiên cứu thành công, họ chỉ có hai lựa chọn: hoặc tự mình khởi nghiệp hoặc chuyển giao công nghệ. Đa số các nhà khoa học có đam mê khám phá và khả năng thiên bẩm để sáng tạo ra những cái mới. Trong khi đó rất ít người trong số đó có khả năng chuyển hóa những sáng tạo mới do chính mình tạo ra thành những hàng hóa đáp ứng những yêu cầu của thị trường, bởi môi trường kinh doanh và yêu cầu về lợi nhuận đòi hỏi những phẩm chất rất khác với đòi hỏi của môi trường nghiên cứu. Đây chính là điểm khác biệt lớn nhất giữa nhà nghiên cứu và doanh nhân. Chính vì điều này mà một số kết quả nghiên cứu chưa được định hướng theo nhu cầu của thị trường và nhu cầu của doanh nghiệp.

Theo Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2020, chỉ số hợp tác Viện, Trường - Doanh nghiệp của Việt Nam còn thấp đứng vị trí 65/131 trong khi đó chỉ số Đổi mới sáng tạo trung bình của Việt Nam xếp thứ 42/131 quốc gia và nền kinh tế. Hiện nay, có tình trạng các kết quả nghiên cứu được nhà nước đầu tư nhưng lại không được chuyển giao ra ngoài sản xuất, các viện nghiên cứu, trường đại học chưa có quy chế quản lý tài sản sau nghiên cứu… Trong khi đó, doanh nghiệp rất cần được chuyển giao công nghệ nhưng không biết tìm ở đâu và nếu tìm được lại không biết đàm phán thế nào, vì không có người, đơn vị chuyên nghiệp giúp đưa ra phương án để thương mại hóa kết quả nghiên cứu và thiết lập hợp đồng giữa hai bên một cách khoa học, thúc đẩy quá trình chuyển giao, đảm bảo cho lợi ích của các bên.

Các phương pháp truyền thống cho thương mại hóa kết quả nghiên cứu được xây dựng trên cơ sở tiếp cận tuyến tính, đi từ giai đoạn hình thành ý tưởng tới bảo vệ ý tưởng, thương mại hóa ý tưởng và cuối cùng tạo ra các tác động về kinh tế. Kinh nghiệm từ nhiều nước trên thế giới cho thấy cách tiếp cận này còn có nhiều thiếu sót và hạn chế trong việc hiện thực hóa tác động bền vững đến kinh tế, xã hội và môi trường. 

Trang công bố online Sổ tay Thương mại hóa phiên bản tiếng Anh

Nhằm khắc phục những hạn chế, thúc đẩy hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu ở Việt Nam, trong khuôn khổ Chương trình A4I, các chuyên gia của Úc và Việt Nam đã bắt tay cùng soạn thảo Sổ tay thương mại hóa + (Chính thức được công bố online tại địa chỉ thuongmaihoaplus.org/vn/ và http://commercialisationplus.org vào ngày Khoa học và công nghệ Việt Nam 18/5). Sổ tay là tài liệu tham khảo thực tế về tiến trình thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ cho các nhà nghiên cứu và chuyên gia trong các trường đại học và tổ chức nghiên cứu tại Việt Nam.

Phương pháp thương mại hóa mới trong Sổ tay sẽ giúp giải quyết những thiếu sót và hạn chế của phương pháp thương mại hóa cũ thông qua việc chuyển đổi từ cách tiếp cận tuyến tính ở trên sang cách tiếp cận đa diện, có tính ứng dụng linh động và được thiết kế với tư duy tạo tác động bền vững. Sổ tay Thương mại hóa dành cho các chuyên gia và các nhà nghiên cứu mong muốn thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ nhằm tạo tác động tích cực và phát triển bền vững.

Theo Ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục phát triển thị trường và Doanh nghiệp KH&CN, người Phụ trách Hợp phần Thương mại hóa kết quả nghiên cứu (SCP) của Chương trình A4I, Sổ tay là cẩm nang giúp các chuyên gia, nhà nghiên cứu có được quy trình nghiệp vụ trong thương mại hóa bài bản. Sổ tay này cung cấp cách tiếp cận toàn diện, từng bước giúp các nhà khoa học thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đang trình Thủ tướng phê duyệt Chương trình phát triển thị trường và khoa học công nghệ quốc gia đến năm 2030. Chương trình sẽ là cở sở để Bộ KH&CN triển khai đồng bộ các biện pháp trong thúc đẩy phát triển mạnh mẽ hoạt động thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đưa nhanh các tiến bộ kỹ thuật vào áp dụng trong thực tiễn, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp.

Tiến trình Thương mại hóa+

Sổ tay với hệ thống thông tin, công cụ và tài nguyên, dựa theo các ví dụ thực tiễn trên toàn cầu. Sổ tay bao gồm các nội dung: Giới thiệu về thương mại hóa; những quy định pháp lý cho hoạt động nghiên cứu về thương mại hóa; tiến trình thương mại hóa; hướng dẫn về thương mại hóa; các bước và công cụ thực tiễn... đã tiếp cận một cách linh hoạt và có thể ứng dụng vào bất cứ giai đoạn nào của quá trình thương mại hóa. Tiến trình thương mại hóa được xây dựng dựa trên các phương pháp thực hành quốc tế hiệu quả nhất và dựa trên các chính sách, pháp luật và quy định đổi mới sáng tạo của Việt Nam để mang lại kết quả phát triển bền vững cho kinh tế, môi trường và xã hội.

Với thông điệp thương mại hóa khoa học hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, sự ra đời cua cuốn Sổ tay Thương mại hóa sẽ giúp hỗ trợ các nhà nghiên cứu giảm thiểu các rủi ro khác nhau trong thương mại hóa. 

Bài, ảnh: Lê Hà