PV: Thưa Giáo sư, nhiều năm nay các nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài về nước làm việc rất ít. Vậy theo Giáo sư cần những biện pháp gì để thu hút các chuyên gia, nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về nước đóng góp cho sự phát triển khoa học và công nghệ?

Gs Ngô Bảo Châu: Từ nhu cầu thực tiễn của nền kinh tế và hoạt động phát triển KH và CN, chúng ta cần sự đóng góp của các chuyên gia, nhà khoa học ở nước ngoài. Tôi cho rằng, nhiều nhà khoa học ở nước ngoài sẵn sàng đóng góp công sức, trí lực của mình cho đất nước, quê hương nếu như Nhà nước có một chính sách cởi mở, tôn trọng, đặc biệt là tạo điều kiện cho các nhà khoa học một môi trường làm việc phù hợp để họ có cơ hội cống hiến tài năng, tri thức của mình cho đất nước.

Đối với những chính sách và cơ chế thu hút nguồn nhân lực, chúng ta nên bắt đầu bằng các hoạt động, dự án cụ thể nhằm đem lại nhiều hơn các sản phẩm thiết thực cho cộng đồng xã hội.

PV: Hiện Việt Nam đang triển khai xây dựng Dự án First, dự án hoàn thành sẽ là môi trường hấp dẫn để thu hút nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài về làm việc, thưa Giáo sư?

Gs Ngô Bảo Châu: Cá nhân tôi đã tham gia vào sự nghiệp khoa học Việt Nam hơn 10 năm nay nên tôi có thể chia sẻ, đây là việc rất khó khăn, cần một sự phấn đấu bền bỉ. Tôi nghĩ rằng, đa số người Việt Nam ở nước ngoài có tấm lòng thiện nguyện muốn đem tài trí đóng góp cho sự lớn mạnh đất nước đang vấp phải khó khăn đó và dễ nản chí, bởi họ nghĩ rằng công sức đóng góp của họ là nước đổ biển. Vạn sự khởi đầu nan, năng lượng, thời gian bỏ ra cho công việc ban đầu thường rất lớn, nhưng tôi cảm thấy đáng tiếc là nhiều năng lượng này bị bỏ phí, không được kéo dài để mang lại thành quả cho đất nước, thành quả cho những người tham gia. Tên của dự án First rất hay, nó mang ý nghĩa hỗ trợ để mọi người có thể bắt đầu một công việc nào đó, có sự tài trợ của dự án mọi việc sẽ bớt khó khăn.

PV: Thưa Giáo sư, vấn đề đổi mới công nghệ doanh nghiệp rất quan trọng, vậy làm thế nào để kích thích giới trẻ vừa có tinh thần yêu khoa học, vừa có tinh thần doanh nghiệp?

Gs Ngô Bảo Châu: Chúng tôi vừa có khảo sát về sự tham gia của doanh nghiệp vào các dự án nghiên cứu. Kết quả cho thấy doanh nghiệp tham gia còn rất ít, không đáng kể. Có một sự thiếu hụt rất đáng lo ngại về lòng tin giữa doanh nghiệp và khả năng của các nhà khoa học Việt Nam tham gia vào các dự án thực sự có thể triển khai thành sản phẩm cụ thể. Nếu chưa có lòng tin, thì khó có thể bắt đầu một việc gì. Do đó, dự án First là chất xúc tác để bắt đầu một việc là tập hợp những người có khả năng thành 1 nhóm có dự án, mục đích cụ thể. Thời gian đầu rất cần sự nỗ lực, cố gắng của từng người khi chưa có sản phẩm cụ thể. Lúc đó, cơ quan nhà nước, cơ quan quản lý là quan trọng nhất, họ cần nhận được sự đầu tư, hỗ trợ để họ vượt qua giai đoạn khó khăn ban đầu, tiến tới phát triển những doanh nghiệp khởi nghiệp từ khoa học và công nghệ…

PV: Thưa Giáo sư, Giáo sư đánh giá thế nào vai trò của khoa học và công nghệ trong sự phát triển KT - XH Việt Nam hiện nay?

Gs Ngô Bảo Châu: Trong những năm trở lại đây, kinh tế Việt Nam đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt ở nhiều lĩnh vực được coi là mũi nhọn. Tuy nhiên, để có thể tiếp tục duy trì và phát triển, chúng ta cần phải dựa vào KH và CN. Một nền kinh tế không thể có bước đột phá nếu như không dựa vào trụ cột chính là KH và CN.

Có thể thấy, các nước phát triển trên thế giới hiện nay đều dựa vào KH và CN để phát triển KT-XH bền vững. Nhà nước cần có nhiều chính sách phù hợp hơn nữa để có thể thu hút các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước, đồng thời đưa ra nhiều cơ chế khuyến khích, thu hút thêm các dự án mới, thu hút các doanh nghiệp, các nhà đầu tư… có nhiều sáng tạo KH và CN để đầu tư vào Việt Nam.

PV: Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư!