Chỉ hơn 10 năm sau khi thế giới ra đời kỹ thuật sản khoa khó nhất - kỹ thuật can thiệp bào thai, các bác sĩ của Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã chinh phục được công nghệ và đã trở thành đơn vị công lập tiên phong trong lĩnh vực này, đem đến sự kỳ diệu cho nhiều gia đình không may có sản phụ mắc hội chứng truyền máu song thai.
Chinh phục những kỹ thuật công nghệ cao
Hội chứng truyền máu song thai (Twin to Twin Transfusion Syndrome - TTTS) là một biến chứng trước sinh vô cùng nghiêm trọng, xảy ra ở 10% - 15% các trường hợp song thai chung một bánh rau 2 buồng ối. Sự mất cân bằng lưu lượng máu giữa các cặp song thai qua các cầu nối mạch máu ở rau thai được cho là nguyên nhân gây ra TTTS. Hội chứng này thường xảy ra trong ba tháng giữa của thai kỳ, chẩn đoán TTTS chủ yếu dựa vào siêu âm. Mức độ nghiêm trọng của TTTS được phân loại theo Quintero đề xuất. Tiên lượng chung của TTTS là xấu nếu không được điều trị, tỷ lệ tử vong thai nhi lên tới 90%. 20-30% số trẻ sống sót bị tổn thương não nặng nề.
Khi mất sự cân bằng trong truyền máu giữa hai thai nhi dẫn tới sự thay đổi lượng máu của thai nhi thông qua truyền máu rau thai. Một trong hai thai sẽ trở thành người truyền máu (thai cho) trong khi thai còn lại sẽ được nhận máu (thai nhận). Đây là một tình trạng nguy hiểm cho cả 2 thai. Thai truyền nhiều máu đi thường sẽ có kích thước nhỏ hơn và bị thiếu chất dinh dưỡng, cũng như oxy, trong khi thai nhận nhiều máu lại có một hệ tuần hoàn luôn phải làm việc quá tải, dẫn đến suy giảm chức năng tim mạch. Thai cho dần dần giảm thể tích, thiếu máu và hạn chế tăng trưởng và hậu quả là thiểu ối. Ngược lại, thai nhận lại có thể tích tăng nhanh, đa hồng cầu với quá tải tuần hoàn và đa ối nặng.
Theo báo cáo của nhiều nghiên cứu hiện nay, điều trị TTTS bằng Laser quang đông (FLP) đang là phương pháp được xem là có hiệu quả nhất và được ứng dụng rộng rãi trên nhiều quốc gia trên thế giới, giúp tăng tỷ lệ sống ít nhất một sơ sinh từ 70 - 90%, tỷ lệ sống sơ sinh chung khoảng 50 - 70%, giảm tỷ lệ biến chứng thần kinh cho trẻ sau sinh.
Dải xơ buồng ối (ABS) là hiện tượng xuất hiện một hoặc nhiều sợi dây bắt ngang trong buồng ối. Trong các biến chứng chu sinh, dải xơ buồng ối là một trong những biến chứng nguy hiểm và để lại hậu quả nặng nề nhất. Dải xơ buồng ối là một loạt các dị tật bẩm sinh bao gồm sự phá vỡ, biến dạng và dị tật của các cơ quan của cơ thể thai nhi như cắt cụt các bộ phận, và thậm chí toàn bộ chi. Vòng thắt qua đầu và mặt có thể gây ra khe hở mặt. Nếu khe hở mở rộng đến hộp sọ, thai nhi có thể tổn thương não. Vòng thắt qua qua ngực (gây khe hở ngực hoặc tim lạc chỗ ngoài thành ngực) hoặc qua bụng (gây khe hở thành bụng). Tỷ lệ mắc ước tính là trong 1000 -15000 ca sinh sẽ có 1 ca bị dải xơ buồng ối và 1/ 70 ca sẽ có thai chết lưu.
Hội chứng dải xơ buồng ối (ABS) là hội chứng đặc trưng bởi các dải xơ trong buồng ối gắn liền với thai nhi. Hội chứng ABS có các dị tật đặc trưng và thường gây hạn chế cử động của thai. Mức độ nghiêm trọng có thể từ nhẹ đến đe dọa tính mạng thai tùy thuộc vào nơi các dải xơ quấn thắt và mức độ chặt của dải xơ. Các dạng hội chứng dải xơ buồng ối nghiêm trọng hơn xảy ra khi co thắt xảy ra trong ba tháng đầu. Biến chứng nghiêm trọng nhất và đe dọa tính mạng của hội chứng dải xơ buồng ối là nếu một dải bị quấn quanh các khu vực quan trọng như đầu hoặc dây rốn. Dải xơ quấn thắt dây rốn hoặc các khu vực quan trọng khác có thể dẫn đến tử vong thai nhi.
Nhờ ứng dụng tiến bộ KH&CN, rất nhiều em bé đã được cứu sống từ trong bụng mẹ.
Phẫu thuật nội soi bằng laser quang đông (FLP) là phương pháp điều trị duy nhất trong hội chứng dải xơ buồng ối. Với những vòng cuốn được chẩn đoán xác định thông qua siêu âm 3D là có khả năng gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh cần can thiệp nội soi bào thai trong tử cung để giải áp.
Đem lại sự sống cho nhiều em bé khi còn trong bụng mẹ
Tại Việt Nam, chưa có công trình nghiên cứu toàn diện về TTTS. Năm 2017, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã cử cán bộ sang Pháp học tập kỹ thuật phẫu thuật nội soi ứng dụng FLP điều trị hội chứng truyền máu song thai. Năm 2018, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã được Bộ Khoa học và Công nghệ giao nhiệm vụ nghiên cứu “Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử và kỹ thuật laser quang đông ở thai phụ mắc hội chứng truyền máu song thai và dải xơ buồng ối“, thuộc Chương trình KC.10/16-20. Đề tài được triển khai từ tháng 6/2018 đến tháng 5/2021 với mục tiêu ứng dụng kỹ thuật sinh học phân tử khảo sát biến đổi nồng độ một số marker sinh học ở thai phụ mắc hội chứng truyền máu song thai và dải xơ buồng ối; Xây dựng được quy trình ứng dụng kỹ thuật laser quang đông trong điều trị trước sinh hội chứng truyền máu song thai và dải xơ buồng ối; Đánh giá hiệu quả điều trị trước sinh hội chứng truyền máu song thai và dải xơ buồng ối bằng kỹ thuật laser quang đông.
Nhóm nghiên cứu đã lựa chọn các thai phụ có song thai 1 bánh rau 2 buồng ối bình thường và thai phụ có song thai mắc hội chứng truyền máu; Thai phụ có đơn thai bình thường và thai phụ có đơn thai mắc hội chứng dải xơ buồng ối. Cụ thể: 30 song thai bình thường quý 1 và 30 song thai bình thường quý 2; 30 đơn thai bình thường quý 1 và 30 đơn thai bình thường quý 2; 33 thai phụ có song thai mắc hội chứng truyền máu quý 2; 30 thai phụ có đơn thai mắc hội chứng dải xơ buồng ối trong quý 2.
Sau một năm thu nhận bệnh nhân, kiện toàn kíp phẫu thuật và phòng mổ can thiệp bào thai theo tiêu chuẩn Châu Âu, ngày 04/10/2019, Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã phẫu thuật thành công 2 ca hội chứng truyền máu, và trở thành Bệnh viện công đầu tiên tại Việt Nam phẫu thuật can thiệp bào thai FLP thành công. Tính đến nay, đã có hàng trăm em bé được cứu sống.
Theo GS.TS Phạm Gia Khánh – Chủ nhiệm Chương trình KC.10/16-20, nếu ra nước ngoài diều trị phải mất 30.000 USD, nhưng nhờ có chương trình nghiên cứu, điều trị trong nước chỉ 2.000 USD. Mỗi năm nước ta có khoảng 300 bệnh nhân phải điều trị bằng phương pháp này. Như vậy, mỗi năm tiết kiệm cho nhà nước khoảng 200 tỷ đồng.
PGS. TS Nguyễn Duy Ánh - Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hà Nội cho biết, nhóm nghiên cứu đã hoàn thiện quy trình chẩn đoán trước sinh hội chứng truyền máu song thai và dải xơ buồng ối giúp phát hiện và chẩn đoán sớm các hội chứng, giúp tư vấn và lên kế hoạch điều trị can thiệp bào thai kịp thời; hoàn thiện quy trình kỹ thuật laser quang đông điều trị hội chứng chứng truyền máu song thai và dải xơ buồng ối.
Đồng thời ứng dụng quy trình hoàn thiện can thiệp bào thai FLP điều trị hội chứng truyền máu song thai đạt hiệu quả cao. Tỷ lệ sống ít nhất 1 thai là 84,9%, tỷ lệ sơ sinh sống chung là 53%, thai lưu 12,1%, vỡ ối 3,1%, nhiễm trùng 0%. Tuổi thai trung bình lúc sinh 33,6 ± 3,6 (25 – 39). Trong số các sơ sinh sống sau sinh, không ghi nhận biến chứng thần kinh ngắn hạn. Ứng dụng quy trình hoàn thiện can thiệp bào thai FLP điều trị hội chứng dải xơ buồng ối đạt hiệu quả cao. Tỷ lệ phẫu thuật thành công 30/30 (100%), tỷ lệ cứu sống 25/30 (83,3%), nhiễm trùng 0%.
Đây cũng là kết quả của sự hợp tác KH&CN trong lĩnh vực y tế giữa Bệnh viện Sản nhi Necker (Paris, Cộng hòa Pháp) và Bệnh viện Phụ sản Hà Nội. Với sự trợ giúp của nước bạn, toàn bộ kíp phẫu thuật của Bệnh viện Phụ sản Hà Nội đã được đào tạo chuyên sâu tại Pháp về chẩn đoán, phẫu thuật can thiệp bào thai để điều trị hội chứng TTTS và ABS.
Theo GS.TS Phạm Gia Khánh, hội chứng truyền máu song thai có nhiều phương pháp, phương pháp laser quang đông là phương pháp hiệu quả nhất, tốt nhất. Đây là hướng nghiên cứu mới, hiện đại, thực hiện các kỹ thuật rất khó trên lâm sàng, có nhiều nguy cơ và rủi ro cao cho cả mẹ và thai nhi. Thành công của đề tài đã mở ra tiềm năng rất lớn trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại trong y học bào thai nhằm tăng tỉ lệ cứu sống sơ sinh ở những trẻ bị hội chứng truyền máu song thai và hội chứng dải xơ buồng ối. Nhóm nghiên cứu cũng đã chuyển giao công nghệ thành công cho một số cơ sở trong nước, đặc biệt cũng đã mở các khóa đào tạo về y học bào thai cho nhiều đơn vị và tỉnh thành trong cả nước.
