Trao đổi với báo chí bên lề Hội thảo phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân, ông Nguyễn Quân, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nói:

Để phục vụ cho dự án điện hạt nhân, Chính phủ đã thành lập 2 Ban chỉ đạo quốc gia, một do Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chủ trì và một Ban chỉ đạo riêng về nguồn nhân lực do Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân phụ trách.

Về nhân lực, chúng ta gặp rất nhiều khó khăn khi chưa công bố công khai những hấp dẫn đối với cán bộ trong lĩnh vực này để tạo sức hút.

Ngoài ra, việc lựa chọn người đi học trong lĩnh vực hạt nhân khó khăn hơn so với những lĩnh vực khác vì họ phải chấp nhận những rủi ro có thể trong quá trình học tập, nghiên cứu và vận hành nhà máy sau này.

Bên cạnh đó, chúng ta cần nhân lực cần có trình độ cao, đặc biệt trong vật lý hạt nhân nên quá trình tuyển chọn diễn ra rất khắt khe.

Những năm qua, Việt Nam đã hợp tác với Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp và Hoa Kỳ… để đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học trẻ. Riêng 3 năm gần đây, chúng ta đã gửi 200 người sang Nga và khoảng 200-300 người đến các quốc gia khác để học tập cả ngắn hạn và dài hạn về năng lượng nguyên tử và điện hạt nhân.

Tôi cho rằng, nếu chúng ta sớm công bố công khai những chính sách đãi ngộ đối với những người đi học và những người sau này làm việc cho điện hạt nhân thì việc tuyển chọn người đi học và làm việc sẽ dễ hơn nhiều. Và, chúng ta sẽ nhanh chóng có được đội ngũ đủ trình độ để vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam.

- Chúng ta cần có những chính sách đãi ngộ cụ thể thế nào để thu hút nguồn nhân lực điện hạt nhân, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chính phủ đã cho phép những người làm việc trong lĩnh vực điện nguyên tử và hạt nhân được hưởng phụ cấp từ 30-70% mức lương hiện hưởng, song như vậy vẫn chưa đủ hấp dẫn.

Vì thế, trong các cuộc họp Nhà nước về Ban chỉ đạo nhà máy điện hạt nhân, chúng tôi đã đề xuất Chính phủ sớm công khai chế độ đãi ngộ đối với người đi học hoặc sẽ làm việc trong lĩnh vực này. Ví dụ, người đi học ngoài việc hưởng chế độ học bổng của Chính phủ và các quốc gia đối tác thì cần có thêm chế độ phụ cấp đặc biệt dành cho gia đình họ khi họ đang theo học ở nước ngoài. Còn với sinh viên học chuyên ngành điện nguyên tử và hạt nhân tại các trường đại học lớn của Việt Nam phải được cấp học bổng và tạo điều kiện học tập thuận lợi nhất. Chúng ta cũng phải lựa chọn những sinh viên có điểm đầu vào cao để bảo đảm trình độ của đội ngũ này.

Về những người sẽ vận hành nhà máy điện hạt nhân trong tương lai, mức lương phải thỏa đáng để họ có thể lo cho gia đình trong điều kiện làm việc tiềm ẩn nhiều rủi ro và thường xuyên tiếp xúc với môi trường phóng xạ cao. Bởi vậy, lương của họ có lẽ phải cao hơn mức lương của Bộ trưởng nhiều lần để yên tâm làm việc.

- Xin Bộ trưởng cho biết cụ thể về kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực cho lĩnh vực đặc biệt này?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Chính phủ đã dành ngân sách khoảng 2.000 tỷ đồng cho việc đào tạo cán bộ cho điện hạt nhân, Tập đoàn Điện lực Việt Nam cũng dành ra 1.000 tỷ đồng cho đào tạo cán bộ kỹ thuật và công nhân vận hành.

Hiện, chúng ta đã khởi động chương trình đào tạo dài hạn, giao nhiệm vụ cho 5 trường đại học lớn của Việt Nam đào tạo kỹ sư về điện hạt nhân, sau đó gửi đi nước ngoài thực tập. Chúng ta cũng có kế hoạch đào tạo chuyên gia từ chuyên gia pháp quy đến các chuyên gia kỹ thuật, tư vấn giám sát để phục vụ cho quá trình xây dựng cũng như vận hành nhà máy sau này.

Tôi cho rằng, với kế hoạch này, đến năm 2020 sẽ có đủ người làm việc trong nhà máy điện hạt nhân cũng như các cơ quan pháp quy về điện hạt nhân tại Việt Nam.

- Chúng ta có chính sách gì để thu hút chất xám từ các nhà khoa học Việt kiều cũng như người nước ngoài tham gia vào dự án điện hạt nhân không, thưa Bộ trưởng?

Bộ trường Nguyễn Quân: Về chính sách, Chính phủ Việt Nam, Bộ Khoa học và Công nghệ luôn mở rộng cửa để mời các nhà khoa học nói trên tham gia vào chương trình này. Tuy nhiên, còn nhiều khó khăn nên giai đoạn ban đầu chúng tôi có dự kiến chỉ sử dụng một phần ngân sách, còn lại sẽ vận động các cơ quan quốc tế, tổ chức tài trợ để đảm bảo mức sống và chi phí tối thiểu cho các nhà khoa học từ nước ngoài trở về tham gia vào dự án điện hạt nhân.

Hiện tại, có nhiều nhà khoa học đang làm việc tại Hoa Kỳ, Nga… trở về làm việc trong lĩnh vực này tại Việt Nam.

Thực tế, với các nhà khoa học, vấn đề thu nhập chỉ là 1 chuyện mà chính là môi trường làm việc tốt nhất và chúng tôi đang cố gắng thực hiện. Chúng ta đang xây dựng một trung tâm khoa học công nghệ điện hạt nhân do Liên bang Nga giúp đỡ trị giá 500 triệu USD. Ngoài ra, chúng ta cũng có các cơ sở nghiên cứu về điện hạt nhân ở Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, các trường đại học và viện nghiên cứu khác.

Đến năm 2017-2018, chúng ta sẽ có 1 hệ thống cơ sở nghiên cứu hiện đại đáp ứng được nhu cầu của các nhà khoa học.

Xin cảm ơn Bộ trưởng!