Sửa đổi để phù hợp thực tế

Thưa Ông, có ý kiến cho rằng Luật CGCN năm 2006 đã bộc lộ một số vấn đề không còn phù hợp với thực tế? Ông có đồng tình với ý kiến trên không? Và những vấn đề không phù hợp với thực tế là vấn đề gì, thưa ông?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Qua 10 năm thực hiện, Luật CGCN năm 2006 đã tạo ra một số bước tiến khá rõ. Qua triển khai, đã huy động hơn 5.900 đơn vị tham gia chào bán với gần 25.000 thiết bị công nghệ. Thực tế đã ký kết 6.778 hợp đồng, biên bản ghi nhớ CGCN. Rõ ràng, Luật đã góp phần thúc đẩy quá trình CGCN trong cả nước. Tuy nhiên, thực tế triển khai Luật CGCN năm 2006 bộc lộ một số vướng mắc, bất cập, cần thiết phải sửa đổi cho phù hợp. Trong Luật CGCN năm 2006 không bắt buộc đăng ký CGCN tại các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền, các doanh nghiệp tự do CGCN chưa có các quy định kiểm soát chất lượng công nghệ chuyển giao, chưa có sự kiểm soát của các cơ quan nhà nước, trừ các công nghệ hạn chế chuyển giao. Điều này giúp công nghệ được tự do chuyển giao. Tuy nhiên, do chưa có cơ chế quản lý, kiểm soát nên rất nhiều công nghệ lỗi thời, lạc hậu, công nghệ cũ, công nghệ tiêu tốn nhiên liệu, gây ô nhiễm môi trường được nhập về Việt Nam. Mặt khác, các chính sách khuyến khích CGCN trong Luật hiện hành chưa thúc đẩy doanh nghiệp CGCN. Ngoài ra, một số đạo luật mới ban hành đưa ra nhiều quy định mới như Luật KH&CN, Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp.... đòi hỏi cần sửa đổi Luật về CGCN cho phù hợp trong giai đoạn phát triển mới.

Luật CGCN (sửa đổi) đã có những thay đổi chính gì và tập trung vào những vấn đề nào, thưa Ông?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Dự thảo Luật tập trung quy định cơ chế hỗ trợ, khuyến khích phát triển tổ chức trung gian, nâng cao năng lực nguồn cung và cầu để phát triển thị trường KH&CN. Luật cũng quy định việc đưa các kết quả nghiên cứu và phát triển công nghệ, đối tượng sở hữu trí tuệ có thể xác định được giá trị làm tài sản bảo đảm trong vay vốn đầu tư cho các dự án KH&CN, khởi nghiệp công nghệ, phát triển sản xuất kinh doanh.

Một điểm mới nữa, Dự thảo Luật cũng quy định cơ chế phối hợp giữa Bộ KH&CN và các cơ quan liên quan trong việc chống chuyển giá trong CGCN. Đồng thời, Dự thảo Luật cũng tăng cường trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước trong công tác thẩm định công nghệ các dự án đầu tư nhằm hạn chế, ngăn chặn công nghệ lạc hậu, công nghệ ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh, môi trường và phát triển bền vững quốc gia. Ngoài ra, Dự thảo Luật cũng mở rộng nội dung chi của Quỹ phát triển KH&CN của doanh nghiệp theo hướng có thể sử dụng Quỹ này để đầu tư cho ươm tạo công nghệ, thương mại hóa công nghệ và phát triển công nghệ của bản thân doanh nghiệp.

Với các quy định trong dự thảo Luật CGCN (sửa đổi) lần này, theo Ông liệu có bảo đảm hạn chế chuyển giao những công nghệ cũ, có tác động xấu đến môi trường từ nước ngoài vào Việt Nam không? Luật đã làm rõ được trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân khi để các công nghệ lạc hậu đưa vào Việt Nam hay chưa, thưa Ông?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Xuất phát từ những hạn chế, vướng mắc như đã nêu, Luật CGCN lần này hướng đến dần kiểm soát chất lượng công nghệ đưa vào Việt Nam, hạn chế các công nghệ lạc hậu, công nghệ gây ô nhiễm môi trường. Dự thảo Luật cũng tính đến giải pháp tăng cường quản lý Nhà nước đối với quá trình CGCN, vừa bảo đảm kiểm soát được công nghệ, vừa không gây phiền hà cho doanh nghiệp. Quan điểm xây dựng Luật là ngăn chặn công nghệ lạc hậu chuyển giao vào Việt Nam, đồng thời thúc đẩy CGCN tiên tiến, hiện đại.

Luật CGCN (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ kiểm soát được chất lượng CNCG vào Việt Nam và khuyến khích CGCN tiên tiến, hiện đại. Ảnh: HN

Dự thảo Luật cũng quy định cấm chuyển giao các loại công nghệ hủy hoại tài nguyên thiên nhiên môi trường, gây hậu quả xấu đến sức khỏe con người; các loại công nghệ vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Hạn chế chuyển giao các loại công nghệ kèm máy móc thiết bị cũ, hiệu suất, chất lượng thấp; công nghệ máy móc không còn sử dụng phổ biến ở các quốc gia đang phát triển; công nghệ nhân giống các loại cây trồng vật nuôi chưa rõ đặc tính sinh học...

Mặt khác, dự thảo Luật cũng đã quy định rõ chế tài đối với các cơ quan có thẩm quyền được giao thẩm định công nghệ các dự án đầu tư, nếu để xảy ra việc CGCN lạc hậu gây hậu quả xấu. Đồng thời, căn cứ mức độ vi phạm của các tổ chức, cá nhân cũng sẽ bị xử lý hành chính, hình sự nếu để xảy ra vi phạm theo quy định của Luật này và các luật liên quan.

Phải chăng, chúng ta chưa có nhiều chính sách thu hút được công nghệ cao, công nghệ tiên tiến vào Việt Nam cũng như một số hạn chế trong việc quản lý các luồng công nghệ. Vậy Luật CGCN sửa đổi lần này có các cơ chế, chính sách gì để khắc phục tình trạng này, thưa Ông?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Như tôi đã nói, Luật hiện hành thiếu các cơ chế kiểm soát dẫn đến nhiều công nghệ lạc hậu được đưa vào Việt Nam. Về việc thu hút công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, chúng ta đã có nhiều chính sách về vấn đề này. Đây cũng là một trong những mục tiêu trong thu hút đầu tư FDI. Chúng ta cũng đã hình thành các khu công nghiệp công nghệ cao ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Thủ tướng Chính phủ cũng đã chỉ đạo hình thành các khu công nghệ cao về các lĩnh vực chuyên ngành. Các chính sách thu hút công nghệ cao, công nghệ tiên tiến đã có, nhưng tôi nghĩ cần tiếp tục có các chính sách với sức hấp dẫn hơn nữa. Dự thảo Luật lần này tiếp tục đưa ra các chính sách khuyến khích CGCN đối với các loại công nghệ tiên tiến, công nghệ mới, công nghệ hiện đại. Luật cũng hướng đến mở rộng Quỹ phát triển KH&CN của doanh nghiệp theo hướng doanh nghiệp sử dụng Quỹ này để đầu tư, đối ứng vốn, nhận vốn đối ứng cho việc ươm tạo công nghệ... Đồng thời, các chính sách khuyến khích CGCN từ các luật khác cũng được hệ thống hóa trong luật này.

Khuyến khích CGCN tiên tiến, hiện đại phục vụ quá trình phát triển

Dự án Luật sửa đổi lần này có nhiều quy định mới tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động CGCN, phát triển thị trường công nghệ tại Việt Nam, để làm chủ công nghệ hiện đại, vấn đề nhân lực trong lĩnh vực công nghệ là yếu tố quan trọng. Theo Ông, cần có chính sách gì để thu hút nhân lực trong lĩnh vực này?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Hiện nay, lao động Việt Nam nói chung, trong đó có nhân lực KH&CN Việt Nam, các bạn trẻ đã có nhiều công trình, dự án, sáng chế, phát minh được ứng dụng vào thực tế. Trong lĩnh vực y học, rất nhiều công nghệ hiện đại được nghiên cứu và chuyển giao, nhận chuyển giao, giúp nâng cao chất lượng khám chữa bệnh. Trong lĩnh vực CNTT, xây dựng, công nghiệp chúng ta cũng đã có đội ngũ nhân lực đủ sức làm chủ các công nghệ hiện đại. Tuy nhiên, nhân lực KH&CN trong thực tế có lúc còn chưa đáp ứng yêu cầu. Chính sách đào tạo cần phải tiếp tục đổi mới, tăng cường liên kết các trường với các doanh nghiệp trong đào tạo; tăng cường liên kết quốc tế trong đào tạo nhân lực công nghệ cao; đồng thời cải cách tiền lương để thu hút nhân lực chất lượng cao. Tôi cũng rất mong các tập đoàn, tổng công ty có cơ chế đãi ngộ đối với nhân lực KH&CN. Đồng thời, đẩy mạnh hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu khoa học, hoạt động khởi nghiệp...

Được biết, Dự thảo Luật đã dành 1 điều quy định phương thức, hình thức, loại hình CGCN đặc thù trong nông nghiệp. Theo Ông, việc này sẽ khuyến khích, thúc đẩy CGCN trong lĩnh vực nông nghiệp như thế nào?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Điều 55 dự thảo Luật quy định CGCN trong nông nghiệp. Khi Luật này ra đời, sẽ tiếp tục khuyến khích chuyển giao tiến bộ kỹ thuật về giống, sản phẩm, quy trình sản xuất, giải pháp kỹ thuật, giải pháp quản lý nông nghiệp và giao Chính phủ quy định chi tiết. Hy vọng, khi Luật ra đời, sẽ khuyến khích chuyển giao các loại công nghệ chế biến, bảo quản, nâng cao giá trị các sản phẩm nông nghiệp, đặc biệt là các sản phẩm chủ lực. Từ đó, có thể đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp. Chúng ta sẽ không còn phải chung tay “giải cứu” thịt lợn, dưa hấu, hành tía... như thời gian vừa qua.

Từ công tác xây dựng Luật, theo các chuyên gia, có thể nói, Luật CGCN lần này đã tập trung được ý kiến của rất nhiều bộ, ban, ngành, địa phương. Ủy ban KH, CN và MT của QH đã có quá trình thẩm tra Luật rất kỹ lưỡng. Xin ông cho biết rõ hơn về điều này?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Trong quá trình xây dựng Luật này, các cơ quan, chuyên gia tham vấn rất kỹ, từ quá trình tổng kết 10 năm thực hiện Luật; tham gia đánh giá tác động của dự thảo Luật khi ban hành. Đồng thời, các bộ, ngành đều có các báo cáo về tình hình CGCN của ngành mình. Với vai trò là cơ quan thẩm tra, UBKH, CN&MT đã tổ chức nhiều cuộc khảo sát thực tế các doanh nghiệp về việc thực hiện CGCN, những thuận lợi, khó khăn, vướng mắc và các đề xuất về CGCN. Tôi cũng kỳ vọng, Luật khi ban hành sẽ khắc phục được những vướng mắc, bất cập của luật hiện hành. Đồng thời làm được hai việc, là kiểm soát được chất lượng CNCG vào Việt Nam và khuyến khích CGCN tiên tiến, hiện đại phục vụ quá trình phát triển.

Luật CGCN (sửa đổi) được ban hành sẽ tác động như thế nào đến hoạt động CGCN nói riêng và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nói chung, thưa ông?

Phó chủ nhiệm Trương Minh Hoàng: Như tôi đã nói, hy vọng khi Luật này được ban hành sẽ tăng cường trách nhiệm của cơ quan thẩm tra, xét duyệt công nghệ chuyển giao, từ đó hạn chế được các công nghệ lạc hậu, không để tuồn vào Việt Nam. Đồng thời, thúc đẩy hoạt động CGCN giữa các doanh nghiệp, qua đó tạo động lực cho tăng trưởng bền vững, hạn chế ảnh hưởng của môi trường vào quá trình phát triển. Đồng thời, khi tiếp nhận được các loại công nghệ tiên tiến sẽ nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh xuất khẩu, đặc biệt là các sản phẩm nông nghiệp, nâng cao đời sống người dân. Từ đó, tạo động lực đổi mới, sáng tạo trong nền kinh tế, góp phần nâng cao tiềm lực quốc gia, bao gồm tiềm lực quốc phòng, an ninh.

Hạnh Nguyên (lược ghi)