Thông qua việc triển khai các dự án thuộc Chương trình nông thôn miền núi đã giúp chuyển giao thành công nhiều tiến bộ KH&CN đến người dân, được chính quyền địa phương quan tâm và người dân hưởng ứng, tham gia nhiệt tình. Kết quả thực hiện các dự án đã mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội rõ nét, góp phần xóa đói, giảm nghèo cho người dân địa phương tại Quảng Ngãi.

 Mặc dù số lượng dự án của Chương trình triển khai trên địa bàn tỉnh chưa nhiều, nhưng đã chuyển giao được nhiều mô hình canh tác, quy trình công nghệ chăn nuôi gia súc phù hợp với địa phương. Bên cạnh đó, thông qua các dự án đã đào tạo được một số khuyến nông viên cơ sở, tập huấn cho hàng nghìn người dân nắm được các tiến bộ KH&CN do các dự án chuyển giao. Đây là lực lượng lao động cần thiết để duy trì và phát triển nhân rộng các mô hình sau khi dự án kết thúc. 

Một số dự án có kết quả nổi bật như: Dự án “Đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ và phát triển nhân rộng mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật trong trồng trọt, chăn nuôi tại xã Sơn Mùa và Sơn Bua, huyện Sơn Tây” (do Trạm Khuyến nông huyện Sơn Tây chủ trì) đã chuyển giao thành công nhiều mô hình đến người dân, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội rõ rệt. Mô hình thâm canh lúa nước (quy mô 30 ha) năng suất lúa bình quân 48,8 tạ/ha, đạt mục tiêu dự án đặt ra (45-50 tạ/ha). Nhờ ứng dụng giống mới, xác định khung thời vụ thích hợp và đầu tư thâm canh nên năng suất lúa tăng gần gấp 2 lần so với sản xuất truyền thống của đồng bào địa phương. Bình quân lương thực đầu người của các hộ trực tiếp tham gia mô hình đạt 426,8 kg/người/năm, tăng 147,03% so với trước khi tham gia mô hình, đã góp phần đáng kể trong công tác xoá đói giảm nghèo. 

Từ việc thực hiện mô hình đã có nhiều hộ dân tự giác làm chuồng trại để chăn nuôi và phát triển nhanh đàn dê, tổng đàn dê của xã Sơn Bua hiện nay là gần 1.000 con, tăng hơn 300 con so với trước khi triển khai dự án. Tỷ lệ dê lai Bách Thảo đạt hơn 20% so với tổng đàn. Hiện nay, các mô hình của dự án vẫn được duy trì và phát triển tốt.  

Tiếp đó là Dự án “Xây dựng mô hình ứng dụng tiến bộ kỹ thuật về chăn nuôi lợn hướng nạc hàng hoá quy mô trang trại gia đình từ chăn nuôi đến giết mổ tại huyện Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi” do UBND huyện Sơn Tịnh chủ trì. Dự án đã xây dựng thành công 14 mô hình chăn nuôi hỗn hợp lợn nái sinh sản và thịt theo hướng công nghiệp, quy mô trang trại hộ gia đình (mỗi mô hình/hộ gồm 10 con nái, 160 heo thịt) để sản xuất lợn hàng hóa. Mô hình đạt các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật dự án đề ra, đem lại hiệu quả kinh tế bình quân cho các hộ trong thời gian thực hiện dự án là gần 200 triệu đồng, bình quân lãi hơn 130 triệu đồng/hộ/năm. 

Dự án “Ứng dụng tiến bộ KH&CN sản xuất tỏi ở huyện Lý Sơn theo hướng bền vững” (do Phòng Kinh tế và Hạ tầng nông thôn huyện Lý Sơn chủ trì) đã chuyển giao thành công các tiến bộ KH&CN đến người dân sản xuất tỏi ở Lý Sơn, giúp đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội, môi trường tốt hơn so với sản xuất truyền thống. Cụ thể, dự án đã chuyển giao thành công 6 quy trình kỹ thuật canh tác tỏi ở Lý Sơn theo hướng bền vững cho người dân, đào tạo được 10 kỹ thuật viên cơ sở, tập huấn cho hàng trăm người dân về kỹ thuật canh tác tỏi theo hướng bền vững; xây dựng được hệ thống tưới phun trên diện tích 7 ha chuyên trồng tỏi, đảm bảo chất lượng, hiệu quả sử dụng theo mục tiêu của dự án; xây dựng mô hình canh tác tỏi theo hướng bền vững, với quy mô 7 ha/vụ/năm (trên diện tích đã có hệ thống tưới phun). 

Kết quả thực hiện mô hình đã giúp đưa năng suất tỏi khô đạt trung bình 7,6 tấn/ha, cao hơn canh tác truyền thống 1,2 tấn/ha (tăng 18%). Mặt khác, kỹ thuật tưới phun mưa đã tiết kiệm gần 50% lượng nước tưới, đồng thời giúp giảm công lao động. Hiệu quả kinh tế của mô hình được thấy rõ khi chi phí đầu tư giảm được 11 triệu đồng/ha, nhưng giá trị thu hoạch đạt hơn 385 triệu đồng (cao hơn so với sản xuất truyền thống 55 triệu đồng), lãi sau thu hoạch của mô hình là hơn 120 triệu đồng/ha. 

Dự án nuôi trồng tỏi tại huyện Lý Sơn

Từ thành công của mô hình, nhiều hộ dân khác đã tự đầu tư kinh phí làm theo mô hình của dự án với tổng diện tích 50 ha. Có thể thấy, dự án đã đem lại hiệu quả thiết thực, được chính quyền địa phương quan tâm ủng hộ, người dân hưởng ứng tham gia nhiệt tình và mong muốn Nhà nước tiếp tục hỗ trợ để nhân rộng mô hình này trên diện tích trồng tỏi ở huyện đảo Lý Sơn. Với những thành công của dự án, hiện nay UBND huyện Lý Sơn đang xây dựng dự án triển khai nhân rộng trên toàn huyện với diện tích 300 ha.

Ngoài ra, trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi còn đang triển khai một số dự án nông thôn, miền núi có hiệu quả cao như: Dự án “Xây dựng mô hình phát triển chăn nuôi dê lai trên địa bàn vùng núi huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi” do Trạm Khuyến nông huyện Ba Tơ chủ trì; Dự án “Ứng dụng tiến bộ KH&CN phát triển cây ăn quả hàng hóa tại huyện Nghĩa Hành, tỉnh Quảng Ngãi” 

Ông Nguyễn Văn Thành, Giám đốc Sở KH&CN tỉnh Quảng Ngãi cho biết, với những kết quả đạt được, dự án đã khẳng định sự đóng góp hiệu quả của KH&CN trong việc tăng năng suất, chất lượng cây ăn quả, giảm chi phí sản xuất, góp phần xóa đói giảm nghèo cho nông dân trên địa bàn huyện,...

Các dự án nông thôn miền núi được triển khai trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi trong thời gian qua đã mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường thiết thực cho địa phương. Đến nay, nhiều dự án sau khi kết thúc thực hiện vẫn được duy trì, tuy nhiên về phát triển nhân rộng còn hạn chế, nguyên nhân do thiếu cơ chế chính sách hỗ trợ của Nhà nước, sự quan tâm chưa đúng mức của các cấp chính quyền địa phương. 

Bài, ảnh: Hoàng Anh