16 công trình xuất sắc được vinh danh là kết quả của sự dày công nghiên cứu, cống hiến trí tuệ và tài năng của các nhà khoa học phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

Hội đồng xét tặng có uy tín

Theo báo cáo của Ban Tổ chức Giải thưởng, có 93/95 công trình được kiến nghị đưa ra Hội đồng chuyên ngành xem xét (26 công trình đề nghị Giải thưởng Hồ Chí Minh, 67 công trình đề nghị Giải thưởng Nhà nước). 02 công trình không đủ điều kiện đưa ra Hội đồng chuyên ngành xem xét.

Các Hội đồng chuyên ngành với 200 nhà khoa học đã làm việc nghiêm túc, tâm huyết, đánh giá khách quan các công trình đề nghị xét tặng Giải thưởng. Các công trình được đề nghị xét tặng Giải thưởng và trình Hội đồng cấp Nhà nước gồm 61 công trình, trong đó có 17 công trình xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và 44 công trình xét tặng Giải thưởng Nhà nước. Đặc biệt, Có 04 Hội đồng trước khi họp phiên đánh giá, đã tiến hành khảo sát thực tế tại các địa điểm ứng dụng các kết quả của các công trình đề nghị xét tặng giải thưởng (tại Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Bình, Bình Dương...)

Bên cạnh đó, nhiều công trình khoa học được đánh giá cao của giới khoa học cả trong và ngoài nước tiêu biểu như cụm công trình “Các bất biến và cấu trúc của vành địa phương và vành phân bậc” thuộc lĩnh vực Toán học do nhóm nghiên cứu của GS. Ngô Việt Trung là một ví dụ điển hình với sự tham gia của GS. Ngô Bảo Châu là Ủy viên Hội đồng. Những kết quả của cụm công trình này đã được công bố trong hơn 200 bài báo trên các tạp chí quốc tế có uy tín. 

Ngoài ra, công trình “Ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị một số bệnh lý mạch não bằng điện quang can thiệp nội mạnh” thuộc lĩnh vực y học do GS. Phạm Minh Thông chủ trì; hay cụm “Công trình nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa trong chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác” do GS. Mai Trọng Khoa chủ trì đều đã đạt tới những công nghệ tân tiến nhất của thế giới hiện nay.

Theo GS.TSKH. Vũ Minh Giang, Ủy viên Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng Giải thưởng “Đợt xét giải thưởng lần thứ 5 có nhiều điểm mới. Khác với trước đây, người tham gia có thể đăng ký Giải thưởng Hồ Chí Minh, nếu không đạt thì xuống Giải thưởng Nhà nước, nhưng nay theo Nghị định 78, người đăng ký chỉ được lựa chọn một lần cho công trình tham gia xét thưởng của mình. Bên cạnh đó, người nước ngoài ở Việt Nam nếu như tham gia, đóng góp công trình khoa học có giá trị cho Việt Nam thì đều được đăng ký tham gia xét thưởng…. Sau phiên họp các Hội đồng chuyên ngành, Hội đồng cấp Nhà nước tiếp tục họp đưa ra quyết định cuối cùng.

Nói về tính khắt khe của hai Giải thưởng trên, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc chia sẻ: Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH&CN là những giải thưởng cao quí nhất dành cho KH&CN của Việt Nam. Do vậy, việc xét giải thưởng được tiến hành nghiêm túc, chặt chẽ, khoa học, công bằng trên hệ thống tiêu chí được công bố công khai, minh bạch.

Cũng theo Ban Tổ chức Giải thưởng cho biết, điểm mới của công tác xét thưởng đợt 5, đây là năm đầu tiên thực hiện việc xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN theo các quy định rất khắt khe tại Nghị định 78/NĐ-CP ngày 30/7/2014 của Thủ tướng Chính phủ và Thông tư 31/2014/TT-BKHCN ngày 06/11/2014 của Bộ KH&CN.

Tôn vinh các nhà khoa học

Các công trình được Hội đồng cấp Nhà nước đánh giá và đề nghị xét tặng thưởng gồm 09 công trình đề nghị Giải thưởng Hồ Chí Minh, 07 công trình đề nghị Giải thưởng Nhà nước đều là các công trình rất xứng đáng, có giá trị cao về KH&CN, hiệu quả kinh tế xã hội, có ảnh hưởng rộng lớn và là kết quả của sự dày công nghiên cứu, cống hiến trí tuệ và tài năng của các tác giả.

Nhiều công trình có các tác giả có tuổi đời còn rất trẻ, trung bình dưới 40 tuổi như công trình “Nghiên cứu thiết kế chi tiết và ứng dụng công nghệ để chế tạo, lắp ráp và hạ thủy giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90m nước phù hợp với điều kiện Việt Nam”.

Công trình “Nghiên cứu thiết kế chi tiết và ứng dụng công nghệ để chế tạo, lắp ráp và hạ thủy giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90m nước phù hợp với điều kiện Việt Nam” là một trong 09 công trình được trao Giải thưởng Hồ Chí Minh về KH&CN lần thứ V

Theo Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc, Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH&CN được trao tặng cho những công trình, cụm công trình đặc biệt xuất sắc và xuất sắc, có giá trị cao về KH&CN. Đồng thời, giải thưởng là sự tôn vinh các nhà khoa học đã có những cống hiến cho nền khoa học nước nhà trong những năm qua. Giải thưởng cũng đã có tác động tích cực trong việc khích lệ các nhà khoa học tiếp tục cống hiến, sáng tạo và hình thành các trường phái khoa học, xây dựng các nhóm nghiên cứu tạo cơ hội cho thế hệ trẻ tiếp tục dấn thân vào con đường nghiên cứu khoa học. Những giải thưởng được trao tặng cũng giúp cho cộng đồng khoa học thế giới thấy được diện mạo của nền khoa học Việt Nam. Đối với nhà khoa học, ngoài chế độ đãi ngộ về vật chất và điều kiện làm việc, việc được tôn vinh, ghi nhận những đóng góp sẽ là nguồn động viên rất lớn. 

Tính đến năm 2016, qua 4 đợt xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước (qua các năm 1996, năm 2000, năm 2005, năm 2010), Chủ tịch nước đã Quyết định trao tặng cho 216 công trình, cụm công trình khoa học, công nghệ. Trong đó có 82 công trình, cụm công trình đạt Giải thưởng Hồ Chí Minh và 134 công trình, cụm công trình Nhà nước về KH&CN. 

Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN chính là phần thưởng danh giá nhất đối với các nhà khoa học. Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN được ví như giải thưởng Nobel của Việt Nam góp phần khuyến khích, tạo động lực và điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo. Bên cạnh sự tôn vinh các nhà khoa học, 02 giải thưởng cao quý này còn mang đến giá trị nhân văn sâu sắc, đề cao giá trị tinh thần trong đời sống xã hội – trụ cột của sự phát triển bền vững.

Đăng Minh – Bảo Hà