Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) Nguyễn Quân đã chia sẻ với báo giới như vậy bên lề Hội nghị toàn quốc triển khai chiến lược phát triển KHCN giai đoạn 2011-2020 vừa diễn ra tại Hà Nội.

Thời gian gần đây, ngành KHCN nổi lên với nhiều sự kiện quan trọng với rất nhiều văn bản, nghị định, chương trình KHCN được triển khai. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển KHCN đến năm 2020 và chiến lược này đang được triển khai trên toàn quốc, Luật KHCN đang sửa đổi và chờ Quốc hội thông qua. Đặc biệt, Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI đã thống nhất cao và ban hành Nghị quyết số 20 về "Phát triển KHCN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Bên cạnh đó, 10 chương trình quốc gia về KHCN được khởi động, trong đó có 3 chương trình lớn nhất là chương trình phát triển sản phẩm quốc gia, chương trình quốc gia phát triển công nghệ cao và chương trình đổi mới KHCN quốc gia… Những điều này hứa hẹn có thể làm thay đổi diện mạo của KHCN Việt Nam trong giai đoạn tới cũng như sẽ gỡ bỏ những “nút thắt” đang kìm hãm sự phát triển của KHCN.

Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết, ngay sau khi Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 20 về phát triển KHCN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, Bộ KHCN đã xây dựng chương trình hành động của Chính phủ để thực hiện Nghị quyết Trung ương 6. Trong chương trình hành động của Chính phủ có nhiều điểm quan trọng liên quan đến việc xây dựng cơ chế tài chính mới cho hoạt động KHCN. Phía Bộ đề nghị cần phải sửa Luật Ngân sách Nhà nước, sửa đổi Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp để quán triệt được những tư tưởng đổi mới của Nghị quyết Trung ương; trong đó phải giao thẩm quyền cho Bộ KHCN trong việc quản lý nguồn ngân sách dành cho KHCN đã được Quốc hội và Chính phủ giao.

Trên tinh thần đó, Bộ KHCN hàng năm sẽ đề xuất về cơ cấu chi và tỷ lệ chi cho đầu tư phát triển và sự nghiệp KHCN. Bộ KHCN cũng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính phân bổ ngân sách KHCN theo đề xuất của Bộ KHCN. Đồng thời, Bộ sẽ xây dựng các nghị định trình Chính phủ ban hành, quy định cơ chế khoán chi tới sản phẩm cuối cùng trong hoạt động KHCN. Nghĩa là khi các nhà khoa học giao nộp tới kết quả cuối cùng đáp ứng các tiêu chí, yêu cầu của đề tài dự án cam kết ban đầu thì toàn bộ quá trình thanh quyết toán, hóa đơn chứng từ, giai đoạn trung gian sẽ không cần thiết nữa. Nhà khoa học tự chịu trách nhiệm với các cơ quan quản lý về việc sử dụng ngân sách nhà nước. Cùng với đó sẽ áp dụng rộng rãi việc quản lý kinh phí của các đề tài dự án thông qua các quỹ của KHCN, cũng như giao nhiệm vụ cho các cơ quan quản lý tài chính phối hợp với Bộ KHCN để thực hiện cơ chế quỹ.

Bộ KHCN cũng sẽ đề xuất việc phân bổ ngân sách, căn cứ vào hiệu quả hoạt động của những năm liền kề, để năm sau, việc phân bổ ngân sách hợp lý hơn, đáp ứng được nhu cầu phát triển của các Bộ ngành và các địa phương. Bộ cũng sẽ chuyển toàn bộ việc xây dựng danh mục các nhiệm vụ KHCN theo cơ chế “đặt hàng”. Có nghĩa là xuất phát từ nhu cầu thực tiễn và người đề xuất “đặt hàng” phải là lãnh đạo của các Bộ, ngành và các địa phương. Trên cơ sở đó, Bộ KHCN sẽ là người “đặt hàng” với các tổ chức KHCN để có thể thực hiện các nhiệm vụ cấp quốc gia. Các Bộ ngành sẽ “đặt hàng” để thực hiện các nhiệm vụ cấp bộ ngành tương đương. “Tôi cho rằng, nếu thực hiện đồng bộ các giải pháp trên thì sẽ có những đổi mới quan trọng trong hoạt động KHCN chung của cả nước” Bộ trưởng Nguyễn Quân nhấn mạnh.

Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng thừa nhận, việc thực thi các chủ trương chính sách của chúng ta vào cuộc sống còn nhiều tồn tại yếu kém. Chính vì vậy, trong thời gian tới chúng ta phải thay đổi một cách căn bản phương thức tổ chức thực hiện các nghị quyết, chương trình, chiến lược của Đảng và Nhà nước ở tầm vĩ mô. Điều quan trọng hơn cả là nhận thức của giới quản lý từ Trung ương đến địa phương về vai trò của KHCN cũng như sự quan tâm đầu tư cho KHCN và thúc đẩy các cơ quan có liên quan cùng hợp tác để thực hiện các chủ trương này. Việc thay đổi nhận thức và tư duy của toàn xã hội và nhất là cả một hệ thống quản lý vẫn quen dựa vào ngân sách nhà nước là vấn đề không hề đơn giản.

Ông Đặng Huy Hậu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh cũng cho rằng, để các nghị quyết, văn bản pháp luật tạo động lực cho ngành, đi được vào cuộc sống, điều quan trọng nhất là nhận thức của các cấp lãnh đạo. Nếu các cấp này không chuyển đổi nhận thức thì khi các nghị quyết ra đời, hiệu quả đi vào cuộc sống sẽ rất thấp. Nói cách khác, việc triển khai ở cơ sở, các Bộ ngành, doanh nghiệp, nếu không cải thiện nhận thức từ cán bộ thì rất khó để triển khai. Tại Quảng Ninh, để thực hiện thành công chiến lược cũng như các nghị quyết về phát triển, tỉnh đã bắt đầu chương trình đầu tư triển khai mạnh từ năm 2012, có nghị quyết chuyên đề về KHCN của Ban chấp hành Đảng bộ và một loạt các cơ chế chính sách kèm theo được ban hành. Tỉnh quyết định dành từ 4-5% chi ngân sách của tỉnh cho hoạt động KHCN, năm 2012 khoảng 350 tỷ đồng và năm 2013 khoảng 400 tỷ đồng. Điều này đã giải quyết khá nhiều vấn đề, một phần cho nghiên cứu nhưng điều quan trọng hơn là đưa những ứng dụng KHCN vào thực tiễn…

Được biết, các luật liên quan đến tài chính như Luật Ngân sách Nhà nước sẽ được trình Quốc hội vào năm 2014. Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp đang chuẩn bị trình Quốc hội trong năm nay. “Những điều khoản liên quan đến hoạt động KHCN chúng tôi sẽ khẩn trương phối hợp cùng Bộ Tài chính để xây dựng. Phía Bộ mong muốn các đại biểu Quốc hội quan tâm để những quy định này phù hợp với Nghị quyết của Đảng cũng như Luật KHCN”, Bộ trưởng Nguyễn Quân chia sẻ thêm./.