Ông Lê Doãn Phác, chuyên viên cao cấp Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam cho biết tại hội thảo công tác thông tin, tuyên truyền điện hạt nhân do Cục Năng lượng nguyên tử, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức mới đây

Hợp tác quốc tế là yêu cầu khách quan

Ông Lê Doãn Phác cũng khẳng định, chính sách nhất quán của Việt Nam là phát triển và sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hoà bình, đảm bảo an toàn, an ninh. Đối với dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Chính phủ đã chỉ đạo đây là dự án điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam phải thực hiện hết sức chặt chẽ, việc chuẩn bị đầu tư và đầu tư phát triển các dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 phải đảm bảo an toàn, an ninh cao nhất và có hiệu quả kinh tế.

Đối với các nước có nền KH&CN, công nghiệp hạt nhân phát triển, thông qua hợp tác quốc tế để mở rộng thị trường, thúc đẩy sản xuất, thu được lợi ích kinh tế, đồng thời phát triển KH&CN, công nghiệp của mình.

Để tiến tới hợp tác bình đẳng, cùng có lợi, các nước đang phát triển phải chủ động chuẩn bị về nguồn lực, tăng cường cơ sở vật chất cho nghiên cứu và đào tạo, cơ sở hạ tầng thông tin – viễn thông, điều chỉnh các quy định pháp lý, … hợp tác quốc tế là một trong các giải pháp quan trọng để đạt được hợp tác quốc tế các mục tiêu này.

Sử dụng năng lượng nguyên tử an toàn, an ninh, vì mục đích hòa bình là mối quan tâm chung của cộng đồng quốc tế. Vì lẽ đó, bên cạnh mục tiêu hợp tác để phát triển, các nước đều mong muốn xây dựng và thúc đẩy các quan hệ hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử để có thể kiểm soát, phòng ngừa những nguy cơ mất an toàn, an ninh và sử dụng năng lượng nguyên tử vào các mục đích phi hoà bình.

“Việt Nam đang trong quá trình xây dựng Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên nên việc hợp tác quốc tế về KH&CN hạt nhân góp phần huy động nguồn lực, rút ngắn thời gian và giảm chi phí nghiên cứu. Thậm chí có những vấn đề KH&CN chỉ có thể giải quyết được thông qua hợp tác”, ông Lê Doãn Phác nhấn mạnh.

Hiện trạng hợp tác quốc tế về NLNT của Việt Nam

Việt Nam là quốc gia thành viên của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), Tổ chức Hợp tác vùng về nghiên cứu, phát triển và đào tạo trong lĩnh vực KH&CN hạt nhân (RCA) và Diễn đàn Hợp tác hạt nhân Châu Á (FNCA).  

Chuyên gia quốc tế và Việt Nam thăm khu vực xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1

 Tính đến thời điểm hiện nay, về hợp tác song phương, Việt Nam đã ký 8 Hiệp định liên chính phủ về Hợp tác sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình với Ấn Độ (1986), Hàn Quốc (1996), Trung Quốc (2000), Achentina (2001), Nga (2002), Pháp (2009), Nhật Bản (2011) và Hoa Kỳ (2014).

Như vậy, Việt Nam đã ký Hiệp định hợp tác về năng lượng nguyên tử với hầu hết các nước có nền KH&CN hạt nhân tiên tiến và có nền công nghiệp điện hạt nhân hàng đầu thế giới.

Trong hợp tác triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Việt Nam đã ký với Nga và Nhật Bản các Hiệp định, Thỏa thuận hợp tác, trong đó Nga là đối tác Dự án xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Nhật Bản là đối tác Dự án xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2.

Để thực hiện các Dự án này, Chính phủ Nga và Chính phủ Nhật Bản đã cam kết giúp Việt Nam tiến hành nghiên cứu khả thi (Dự án đầu tư); sử dụng công nghệ tiên tiến nhất với tiêu chuẩn an toàn cao nhất; chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực cho dự án; hợp tác trong quản lý và xử lý nhiên liệu đã qua sử dụng và chất thải phóng xạ của nhà máy điện hạt nhân cũng như cung cấp nhiên liệu hạt nhân cho toàn bộ thời gian hoạt động của nhà máy điện hạt nhân.

Trong hơn 20 năm từ 1982 đến 2006 Việt Nam chỉ tham gia 6 Điều ước quốc tế. Nhưng từ 2006 đến 2014, trong vòng chưa đầy 10 năm Việt Nam đã tham gia 7 Điều ước quốc tế.

Ngày 6/5/2014, Việt Nam và Hoa Kỳ đã ký hiệp định sử dụng hoà bình năng lượng hạt nhân, gọi tắt là Hiệp định 123 có hiệu lực từ ngày 15/10/2014.

Việc ký Hiệp định 123 đã tạo khung pháp lý cho các đối tác Việt Nam và Hoa Kỳ hợp tác trong các hoạt động đào tạo, nghiên cứu, phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử đặc biệt là điện hạt nhân.

Chia sẻ một số vấn đề hợp tác quốc tế trong giai đoạn tới, ông Lê Doãn Phác cho biết, chính sách và kế hoạch phát triển điện hạt nhân của Việt Nam tiếp tục thu hút được sự quan tâm của các tổ chức quốc tế và nhiều nước trên thế giới. Một trong những ưu tiên của hợp tác quốc tế trong giai đoạn tới là hợp tác phát triển tiềm lực bao gồm xây dựng cơ sở nghiên cứu mới, hiện đại và đào tạo nhân lực.

Tình hình quốc tế hiện nay đòi hỏi chúng ta phải có những nghiên cứu, phân tích, dự báo và sẵn sàng những phương án để tránh bị động trong quan hệ hợp tác quốc tế về năng lượng nguyên tử. Cùng với đó, công tác thông tin, tuyên truyền có vai trò quan trọng trong việc tăng cường và mở rộng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.

Bài, ảnh: Lê Hà