Anh là một trong những nhà khoa học trẻ, có nhiều bài báo quốc tế đăng tải, anh có thể chia sẻ về những cảm hứng say mê, nghiên cứu khoa học, sáng tạo, đặc biệt, lĩnh vực vật lý rất kén người, khó nghiên cứu, tại sao anh lại chọn lĩnh vực này?

TS. Lê Quang Khải: Đam mê lớn nhất của tôi là tìm tòi và phát minh. Có thể nói: “tôi thích hàng tháng công bố được nhiều công trình mới còn hơn cả việc được tăng lương”. Hướng nghiên cứu chính của tôi là nghiên cứu sự tương tác giữa ánh sáng và vật chất, từ đó khám phá những hiện tượng kèm theo có thể ứng dụng để tăng hiệu suất của các linh kiện như đèn LEDs, PIN năng lượng mặt trời hay cảm biến quang sinh học. Đây là một hướng rất “hot” và có thể là tương lai của công nghệ dựa vào ánh sáng. Có thể ứng dụng được ngay trong cuộc sống từ đó kích thích sự đam mê của tôi cho dù bản thân đang làm việc ở một môi trường với điều kiện nghiên cứu rất khó khăn.

Theo anh, công tác nghiên cứu khoa học trong các trường đại học hiện nay có những thuận lợi, khó khăn nào? Làm thế nào để bạn trẻ say mê, có cảm hứng nghiên cứu khoa học?

TS. Lê Quang Khải: Rõ ràng có thể thấy ngay là điều kiện cơ sở vật chất và thù lao cho giảng viên quá nghèo nàn nên công tác nghiên cứu gặp rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, hiện tại nhà nước đặc biệt là Bộ Khoa học và Công nghệ đã có những chính sách rất hợp lý tạo điều kiện thuận lợi cho giảng viên có thể làm nghiên cứu như việc duy trì và cũng cố quỹ NAFOSTED là một trong những nỗ lực đáng ghi nhận của Bộ Khoa học và Công nghệ . Để tạo điều kiện cho giới trẻ có động lực nghiên cứu tôi nghĩ cần cải thiện thêm nhiều chính sách hỗ trợ nhà khoa học như: xây dựng nhiều Quỹ khuyến khích nghiên cứu, thủ tục xin và giải ngân các Quỹ nghiên cứu cần đơn giản hơn, đồng thời giảm tải giảng dạy giúp giảng viên có nhiều thời gian giành cho nghiên cứu hơn,... 

Có ý kiến cho rằng, vì thu nhập không cao, nghiên cứu ứng dụng mất nhiều thời gian, lại khó khăn, vất vả đó là rào cản khiến các bạn trẻ không tới được với con đường nghiên cứu khoa học, anh có suy nhĩ vậy không?

TS. Lê Quang Khải: Tôi đồng ý là thu nhập không cao hay đúng hơn là thấp là trở ngại lớn nhất cho việc làm nghiên cứu khoa học. Khi bạn không quá bận tâm vào tài chính để nuôi sống bản thân và gia đình thì cơ hội nghiên cứu ra sản phẩm chất lượng là rất lớn. Thời gian hay độ khó của những nghiên cứu không là rào cản lớn cho các nhà nghiên cứu, đôi khi càng khó người ta càng thích thú.

Để tạo môi trường cho các nhà khoa học trẻ nỗ lực sáng tạo, cảm hứng say mê nghiên cứu khoa học, theo anh các cấp, các ngành cần hỗ trợ gì; khuyến nghị gì với cơ quan chức năng?

TS. Lê Quang Khải: Cần giải quyết nhanh bài toán về tài chính. Có cơ chế đặc biệt về lương bổng, đãi ngộ, giảm tải giảng dạy cho giảng viên công việc hành chính cho nghiên cứu viên. Tiếp tục xây dựng các Quỹ nghiên cứu khoa học, cải thiện công tác thẩm định và giải ngân một cách nhanh chóng và hiệu quả. Giảm biên chế, quyết định lương theo năng lực và sản phẩm nghiên cứu. Cần xã hội hóa giáo dục, tăng cường xây dựng các cơ sở giáo dục tư thục không vì lợi nhuận, tránh bao cấp giáo dục, qua đó góp phần giảm gánh nặng tài chính cho nhà nước và tạo sự cạnh tranh nhằm thúc đẩy chất lượng giáo dục.

Anh có lời khuyên như thế nào cho các bạn trẻ đã, đang và sắp đi theo con đường nghiên cứu khoa học?

TS. Lê Quang Khải: Con đường nghiên cứu khoa học luôn ẩn chứa nhiều khó khăn, trở ngại các bạn trẻ hãy luôn cần cù, chịu khó tìm tòi nghiên cứu và tìm kiếm cơ hội học bổng nước ngoài để nâng cao nghiệp vụ và học hỏi tính chuyên nghiệp của các Lab trên các nước tiên tiến. Luôn học hỏi kết hợp lý thuyết và thực nghiệm từ đó tạo ra các sản phẩm có tính ứng dụng cao, khi đó niềm vui từ các sản phẩm là điểm khích lệ lớn hơn cả tài chính để các bạn có thể vượt qua khó khăn. Một khi bạn đã có đủ năng lực nghiên cứu thực sự thì vấn đề tài chính chỉ là vấn đề thời gian.

Bài, ảnh: PH