Chính sách trọng dụng nhân tài còn nhiều hạn chế

Chia sẻ thông tin với các tài năng khoa học trẻ tại buổi lễ, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết " Hiện nay, những chính sách trọng dụng đối với các nhà khoa học Việt Nam vẫn chưa được triển khai rộng hoặc triển khai còn nhiều hạn chế. Có thể thấy, vẫn chưa có một môi trường mở nhằm khuyến khích hoạt động nghiên cứu sáng tạo; sự đãi ngộ, tôn vinh đối với các nhà khoa học trong nước vẫn chưa xứng đáng với chất xám mà họ bỏ ra cho các công trình nghiên cứu. Chính điều này đã khiến một số nhà khoa học đang dần mất đi sự tin tưởng cũng như động lực cống hiến".

Bộ trưởng nhận định, trên thực tế, nhiều năm nay, chúng ta vẫn nói tới việc thực hiện chế độ đãi ngộ, đổi mới cơ chế tài chính cho khoa học song tình hình vẫn không mấy cải thiện. Đến nay, việc triển khai những cơ chế, chính sách hiện hành để thực hiện chủ trương phát triển KH&CN là quốc sách hàng đầu vẫn còn nhiều vướng mắc và bất cập. Như Nghị quyết số 20-NQ/TW đã nhận định, công tác lãnh đạo chỉ đạo, đầu tư, bố trí nguồn lực… vẫn chưa đúng tầm “quốc sách hàng đầu”.

"Tuy nhiên, mặc dù còn những tồn tại nhưng không thể phủ nhận nền KH&CN nước nhà vẫn đang sở hữu một đội ngũ nhân lực tràn đầy đam mê, đủ khả năng thực hiện các nhiệm vụ KH&CN được Đảng, Nhà nước giao phó. Trong buổi giao lưu trực tiếp với các thế hệ tài năng trẻ Quả Cầu Vàng được tổ chức mới đây, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân đã khẳng định rằng các tài năng trẻ KH&CN chính là những nhân tố quyết định tới sự phát triển chung của nền KH&CN nước nhà. Bộ trưởng đánh giá cao các tài năng trẻ KH&CN nói chung và các thế hệ tài năng trẻ Quả Cầu Vàng nói riêng. Nhiều cá nhân xuất sắc nhận giải thưởng Quả Cầu Vàng hiện đều đang giữ các cương vị quan trọng trong các cơ quan, doanh nghiệp khi tuổi đời còn rất trẻ, đồng thời có nhiều hoạt động nghiên cứu khoa học ứng dụng vào sản xuất, kinh doanh tương đối hiệu quả, đóng góp tích cực vào sự phát triển KH&CN của đất nước".

Rất cần một cơ chế mới phù hợp

Theo Bộ trưởng, vấn đề trọng dụng nhân tài KH&CN ở nước ta đang gặp không ít khó khăn và thực sự rất cần một cơ chế mới phù hợp hơn. Chế độ ưu đãi dành cho các nhà khoa học hiện nay vẫn chưa thỏa đáng với công sức mà họ bỏ ra cho việc nghiên cứu khoa học và cũng như áp dụng công nghệ vào thực tiễn đời sống. Bộ trưởng hy vọng rằng cơ chế chính sách mới trong Luật KH&CN (sửa đổi) sẽ mang sự sáng tạo của những người làm khoa học vào sự phát triển chung của đất nước, giúp nước ta sớm đuổi kịp các quốc gia khác trong khu vực và trên thế giới. Theo ông, các cơ chế chính sách sắp tới thể hiện trong Luật KH&CN sẽ phần nào hướng tới mục tiêu lâu dài: Giúp các nhà khoa học có thể sống được bằng chất xám của mình. Khi được hưởng những ưu đãi xứng đáng cả về vật chất lẫn tinh thần, các nhà khoa học sẽ thỏa sức bung tỏa sức sáng tạo của bản thân để tạo nên những công trình nghiên cứu có giá trị. Trong Luật KH&CN (sửa đổi) sẽ có hiệu lực vào tháng 1 năm 2004, có thể thấy một trong số những tinh thần đổi mới của Luật chính là việc đưa vào các chính sách, chế độ đãi ngộ dành cho các nhà khoa học.

Có thể thấy, Dự thảo Nghị định về việc sử dụng, trọng dụng cá nhân hoạt động KH&CN nằm trong Luật KH&CN đang hoàn tất để trình Chính phủ. Đây là lần đầu tiên có nghị định riêng quy định chính sách sử dụng, trọng dụng cá nhân hoạt động trong lĩnh vực KH&CN và cũng là lần đầu tiên xuất hiện các chức danh: nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học trẻ tài năng và nhà khoa học được giao nhiệm vụ KH&CN Quốc gia đối với 3 đối tượng cán bộ khoa học sẽ được hưởng ưu đãi cao nhất. Luật KH&CN sửa đổi sẽ đãi ngộ nhà khoa học trên 3 phương diện: môi trường nghiên cứu, sáng tạo; đãi ngộ về thu nhập và điều kiện sống; được tôn vinh. Nghị định này được coi là một trong số những nghị định quan trọng của Luật KH&CN sửa đổi với các vấn đề chính tập trung vào việc: Tiêu chí để áp dụng những cơ chế ưu đãi chung với cán bộ khoa học công nghệ (tuyển dụng, nâng lương, thăng hạng); Tiêu chí để có những chế độ ưu đãi với ba đối tượng cán bộ khoa học (nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học trẻ tài năng, nhà khoa học được giao chủ trì nhiệm vụ KH&CN cấp quốc gia); Mức độ, cách thức sử dụng những chế độ ưu đãi trên; Thẩm quyền của các cơ quan quản lý có trách nhiệm.

Vì vậy, theo Bộ trưởng, vệc thực thi Luật và Nghị định cần được cụ thể hóa hơn nữa nhằm đem lại lợi ích nhiều hơn cho các nhà khoa học. Trong đó, việc ưu đãi sử dụng cá nhân hoạt động KH&CN sẽ gồm nâng bậc lương trước thời hạn và nâng lương vượt bậc cho các cá nhân hoạt động KH&CN đạt thành tích xuất sắc, mang lại lợi ích thiết thực cho đơn vị và xã hội; đảm bảo các điều kiện thuận lợi về phòng làm việc, trang thiết bị làm việc, phòng thí nghiệm; được hỗ trợ chi phí công bố kết quả nghiên cứu KH&CN trên các tạp chí uy tín quốc tế, xuất bản sách chuyên khảo, đăng ký quyền sở hữu trí tuệ công trình KH&CN; được hỗ trợ kinh phí tham gia ươm tạo công nghệ tại các cơ ở ươm tạo công nghệ cho các kết quả nghiên cứu và hoàn thiện công nghệ có khả năng thương mại hóa...

Bài, ảnh: Phương Ly