Theo kế hoạch kiểm toán năm 2015, lần đầu tiên Kiểm toán Nhà nước sẽ thực hiện kiểm toán chuyên đề công tác quản lý và sự dụng kinh phí ngân sách nhà nước đầu tư cho hoạt động khoa học và công nghệ năm 2014 của 9 bộ, cơ quan trung ương và 31 tỉnh, thành phố.

Xung quanh vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Hữu Vạn – Tổng kiểm toán Nhà nước.

Qua kết quả kiểm toán từ năm 2010 đến năm 2014, ông có đánh giá gì về thực trạng cơ chế tài chính và cơ chế hoạt động và công tác quản lý KH&CN?

Ông Nguyễn Hữu Vạn: Trong những năm vừa qua, kiểm toán nhà nước có tiến hành một số cuộc kiểm toán đối với nhiệm vụ chi cho sự nghiệp khoa học tại một số cơ quan, địa phương. Các cơ quan trung ương đã quan tâm đến nhiều địa phương trong việc đầu tư cho sự nghiệp khoa học, đã thu được nhiều kết quả tích cực cho sự nghiệp khoa học. Tuy nhiên, qua kết quả kiểm toán cũng cho thấy một vài hạn chế.

Thứ nhất là kinh phí đầu tư cho sự nghiệp khoa học chưa đáp ứng được đủ 2% tổng thu chi ngân sách như Luật và Quốc hội đưa ra. Thứ hai, vấn đề phân bổ kinh phí chưa hợp lý giữa đầu tư phát triển khoa học và sự nghiệp khoa học. Có những địa phương, Bộ, ngành chưa đạt được mức đầu tư dự kiến. Thứ ba, cơ chế tài chính có nhiều bất cập, đầu tư cho sự nghiệp khoa học nhưng lại mang tính chất đầu tư cho hành chính. Vì vậy mà chưa khuyến khích được các nhà khoa học nghiên cứu, đem lại các kết quả tích cực như mong muốn. Những vấn đề này sẽ cần được khắc phục trong giai đoạn tới để đáp ứng được yêu cầu phát triển sự nghiệp khoa học cũng như là tinh thần của nghị quyết 20 – NQ/TW ngày 31/10/2012 Hội nghị TW6 khóa XI coi Khoa học là quốc sách hàng đầu và ưu tiên cho sự nghiệp khoa học.

Ông có nói đến một số tồn tại trong kết quả kiểm toán. Vậy một số tồn tại qua kết quả kiểm toán tại các Bộ, ngành, cơ quan  trung ương và địa phương nói lên điều gì?

Ông Nguyễn Hữu Vạn: Qua kết quả kiểm toán tại các Bộ, ngành, cơ quan trung ương và địa phương vẫn còn một số tồn tại như: việc xây dựng kế hoạch nghiên cứu hằng năm chưa chủ động, còn phụ thuộc vào đề xuất của các tổ chức, cá nhân tại thời điểm xây dựng kế hoạch, các nhiệm vụ đặt hàng từ phía cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp chưa nhiều; kinh phí khoa học chủ yếu tập trung cho xây dựng cơ bản và chi thường xuyên cho các đơn vị, chưa tập trung nhiều cho hoạt động nghiên cứu khoa học; thời gian xét chọn, phê duyệt danh mục nghiên cứu và kí hợp đồng còn kéo dài;…

Những tồn tài trên cho thấy, mặc dù nhiều cấp, nhiều ngành  đã rất quan tâm đến sự nghiệp khoa học. Tuy nhiên, cần phải nâng cao hơn nữa nhận thức về vị trí, vai trò của sự nghiệp khoa học để có sự đầu tư thỏa đáng hơn, cũng như đưa ra những cơ chê, chính sách phù hợp hơn để giúp cho sự nghiệp khoa học phát triển mạnh mẽ hơn.

Nhằm phát huy kết quả kiểm toán đạt được cũng như nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước. Trong thời gian tới, hoạt động kiểm toán trong lĩnh vực KH&CN cần tập trung vào những mục tiêu cụ thể gì?

Ông Nguyễn Hữu Vạn: Hoạt động kiểm toán trong thời gian tới đối với lĩnh vực KH&CN cần tập trung vào một số mục tiêu trọng tâm như: Thứ nhất, tập trung vào kiểm toán về tài chính, xác định tính đúng đắn, hợp lý của nguồn kinh phí cho sự nghiệp KH&CN. Thứ hai, xác định tính tuân thủ của việc sử dụng nguồn kinh phí này đã phù hợp với cơ chế chính sách hay chưa. Thứ ba, xác định tính hiệu quả từ việc bố trí cho đến sử dụng cho đến kết quả cuối cùng. Từ đó khắc phục tồn tại trong việc sử dụng kinh phí này, đặc biệt kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền để cơ chế chính sách phù hợp hơn góp phần tạo điều kiện cho sự nghiệp khoa học phát triển mạnh mẽ hơn.

Qua kết quả kiểm toán vừa rồi, ông có đánh giá như thế nào về việc sử dụng ngân sách cho KH&CN ở góc độ địa phương?

Ông Nguyễn Hữu Vạn: Qua kết quả kiểm toán cho thấy có nhiều địa phương quan tâm đến sự nghiệp KH&CN. Nhiều địa phương bố trí nguồn kinh phí đảm bảo đúng yêu cầu. Tuy nhiên, hiện nay một số địa phương vẫn còn bố trí vốn đầu tư cho lĩnh vực KH&CN thấp hơn quy định, thậm chí có địa phương không bố trí mức chi cụ thể cho lĩnh vực KH&CN theo quy định của Luật ngân sách nhà nước; bố trí dự toán chi sự nghiệp KH&CN thấp hơn số trung ương giao; việc lựa chọn các chuyên đề, dự án nghiên cứu còn phân tán. Giải quyết kinh phí không kịp thời. Hiệu quả nghiên cứu chưa đạt như mong muốn.

Bài, ảnh: Đăng Minh