Hội thảo đã quy tụ được các diễn giả là những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực khởi nghiệp đổi mới sáng tạo hiện nay: ông Trần Anh Vương - Chủ tịch King Invest, Nhà đầu tư Shark Tank Việt Nam; ông Trí Hoàng - Nhà sáng lập và Giám đốc điều hành Trung tâm ươm tạo khởi nghiệp và thúc đẩy kinh doanh Ai20x tại Silicon Valley;  Bà Nguyễn Hoàng Anh (Cassie Nguyễn) - Đồng sáng lập và Giám đốc điều hành Abivin – startup Việt vừa giành chiến thắng tại cuộc thi khởi nghiệp thế giới Startup World Cup 2019; và ông Tài Nguyễn - Giám đốc điều hành cuộc thi khởi nghiệp Việt toàn cầu Vietchallenge; và ông Nguyễn Việt An - Phụ trách quản lý và hỗ trợ nhiệm vụ Đề án 844;

Sự kiện tập trung bàn luận chuyên sâu về các tiêu chí và cách thức đánh giá, lựa chọn các doanh nghiệp khởi nghiệp, từ đó xóa bỏ những lối mòn tư duy về quy trình gọi vốn đầu tư và đầu tư cho startup và góp phần hoàn thiện quy trình hỗ trợ tài chính trực tiếp cho doanh nghiệp khởi nghiệp từ Đề án 844 giai đoạn tới, mới đây được quy định tại thông tư số 45/2019/TT-BTC về quản lý tài chính Đề án 844.

Đánh giá startup dựa trên các tiêu chí nào?

Trao đổi về ba tiêu chí quan trọng nhất trong việc đánh giá doanh nghiệp khởi nghiệp, có nhiều quan điểm đã được đưa ra, song tất cả các diễn giả trong hội thảo đều nhất trí với ba yếu tố: Thị trường, con người và sản phẩm. Bà Nguyễn Hoàng Anh, với kinh nghiệm “chinh chiến” trên các đầu trường khởi nghiệp quốc tế, đã chia sẻ tại sự kiện: “Đối với doanh nghiệp khởi nghiệp, yếu tố đầu tiên cần chú trọng là xác định tiềm năng thị trường bởi thị trường đủ lớn thì doanh nghiệp mới có thể phát triển được. Thứ hai là yếu tố con người, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của đội ngũ nhà sáng lập (founding team) trong việc tạo ra chất xám, sản phẩm. Cuối cùng, bất cứ doanh nghiệp nào cũng cần quan tâm đến yếu tố này, đó là sản phẩm, một sản phẩm cần đủ tốt và đủ mang lại giá trị cho khách hàng của mình.”

Có thể nói, hội thảo đã cung cấp một bức tranh toàn diện về góc nhìn từ các chuyên gia tại các tổ chức hỗ trợ quốc tế, nhà đầu tư thiên thần và Quỹ đầu tư mạo hiểm, đến đại diện ban điều hành các cuộc thi khởi nghiệp với quy mô toàn cầu, hay cán bộ tại các cơ quan quản lý nhà nước và đặc biệt là góc nhìn trực tiếp từ doanh nghiệp khởi nghiệp. Thông qua sự kiện, các doanh nghiệp có thể nắm bắt được nhu cầu và tâm tư của các đối tượng này, từ đó xây dựng một mô hình doanh nghiệp và chiến lược phát triển phù hợp. Cùng với đó, các nhà đầu tư và chuyên gia có cơ sở để đưa ra những quyết định đầu tư đúng đắn và thông minh hơn trong các hoạt động hỗ trợ và các thương vụ đầu tư trong tương lai.

Nhà sáng lập startup Abivin chia sẻ về 03 yếu tố quan trọng nhất đánh giá khả năng thành công của startup

Khát vọng về một thị trường quốc tế

Yếu tố thị trường đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với một doanh nghiệp khởi nghiệp. Theo đó, việc nghiên cứu thị trường sẽ cung cấp cho doanh nghiệp nhưng thông tin quan trọng về quy mô và xu hướng thị trường, tốc độ tăng trưởng, nhân khẩu học của khách hàng,...từ đó xây dựng và lựa chọn được mô hình kinh doanh phù hợp. Trả lời cho câu hỏi “Các nhà khởi nghiệp nên tư duy về thị trường trong nước hay quốc tế trước?”, Shark Vương cho biết: “Về mong muốn, bất cứ dự án nào khi nghĩ đến thị trường rộng thì sẽ nghĩ đến thị trường quốc tế. Thực tế trong ngành nào cũng vậy, doanh nghiệp không chỉ phục vụ cho đất nước mà còn là giải quyết bài toán lớn hơn của thế giới. Đây cũng chính là yếu tố quyết định con mắt của nhà đầu tư khi nhìn về khát vọng của startup nói chung”.

Tuy vậy, các khách mời cũng cho rằng yếu tố thời điểm và địa lợi (tức là lợi thế của doanh nghiệp tại địa phương và quốc gia) cũng là một nhân tố để các nhà đầu tư đánh giá tiềm năng doanh nghiệp có thể tìm kiếm, lựa chọn và phát triển thị trường về sau. Mặc dù không mang ý nghĩa quyết định đối với sự thành bại của doanh nghiệp nhưng đây là những yếu tố hỗ trợ giúp gia tăng khả năng thành công và tạo thế chủ động trước các tình huống khó khăn cho doanh nghiệp trong quá trình khởi nghiệp. Ông Trí Hoàng cũng khuyên các startup khi có mục tiêu phát triển thị trường nên tính toán kỹ và thực hiện tốt nhất những cái dễ trước, khi gặp khó khăn nên tìm ra bước đi khôn ngoan để biển chúng thành cơ hội.

Shark Trần Anh Vương chia sẻ góc nhìn từ một nhà đầu tư thiên thần cho khởi nghiệp

Nhà sáng lập tài năng và nhân lực công nghệ gắn bó

Yếu tố con người được coi là vấn đề trung tâm quyết định sự sống còn của một doanh nghiệp. Trong đó, vai trò của đội ngũ nhà sáng lập được nhấn mạnh trước hết, ở đó mỗi một doanh nghiệp lại có một hình thức phân chia chức năng, nhiệm vụ cho mỗi thành viên trong nhóm khác nhau sao cho đạt được hiệu quả cao nhất. Ông Tài Nguyễn, người đó có kinh nghiệm nhiều năm trực tiếp triển khai cuộc thi khởi nghiệp Việt toàn cầu Vietchallenge đặc biệt nhấn mạnh vai trò của các nguyên tắc làm việc, đồng thời cho rằng nhà sáng lập (founder) đi du học quốc tế có khả năng thành công cao hơn, chẳng hạn như khi có cơ hội được du học ở nước ngoài, “các coder (lập trình viên) Việt Nam có thể thực hiện được như ở quốc tế, sánh vai với các nước trên thế giới”. Bên cạnh đó, để một doanh nghiệp có thể vận hành hiệu quả, vấn đề nhân sự cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng. Chia sẻ về vấn đề này ở Mỹ, Ông Trí Hoàng - Nhà sáng lập và Giám đốc điều hành Trung tâm ươm tạo khởi nghiệp Ai20x tại Silicon Valley cho hay: “Nhân sự khá quan trọng bởi thị trường rất dễ thay đổi, trong tình huống đó, chỉ có con người có thể chèo lái con thuyền ra khỏi khó khăn”.

Chia sẻ về yếu tố này, Bà Nguyễn Hoàng Anh kể lại câu chuyện của Abivin -  startup công nghệ tối ưu hóa đường đi lĩnh vực logistics : “Anh Nam Long (Tổng giám đốc Abivin) đã dành rất nhiều thời gian để phát triển thuật toán. Trải qua quá trình học tập trên các nôi công nghệ trên thế giới, anh trở về xây dựng đội ngũ công nghệ cho Abivin và sau đó thuyết phục được các công ty trên thế giới sử dụng sản phẩm của mình. Các nhà đầu tư quốc tế cho rằng kỹ sư của Việt Nam có thể đưa ra sản phẩm sánh ngang với thế giới và hoàn toàn có thể có các công ty công nghệ với những kỹ sư giỏi. Tuy nhiên, tính ứng dụng của các kỹ sư phần mềm còn hạn chế, chính vì vậy cần nhiều yếu tố để hỗ trợ”. Bà cũng cho biết, liên quan đến vấn đề nhân lực công nghệ hiện nay, cứ 60 người thì có khoảng 50 người làm công nghệ nhưng sau hai năm đầu tiên thì chỉ còn lại một người

Hướng đến hỗ trợ tài chính trực tiếp cho startup từ Đề án 844 từ năm 2020

Đặc biệt, hội thảo thực sự đã góp phần vào việc cung cấp thông tin cũng như hoàn thiện quy trình hỗ trợ tài chính trực tiếp cho doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong Đề án 844 trong giai đoạn tới. Trước đó, Đề án 844 được triển khai thông qua hỗ trợ cho các tổ chức trung gian hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo như các tổ chức ươm tạo, thúc đẩy kinh doanh, các trường đại học chuyên ngành, các tổ chức cung cấp dịch vụ, cơ sở vật chất, truyền thông và đầu tư cho khởi nghiệp hay các cơ quan kết nối các chủ thể của hệ sinh thái. Qua đó, startup được hưởng lợi từ các hoạt động của các tổ chức chuyên nghiệp trong hệ sinh thái và thị trường có cơ chế tự do để phát triển.

Ông Nguyễn Việt An chia sẻ về cơ chế hỗ trợ tài chính trực tiếp cho startup từ Đề án 844

Xác định vai trò lớn của nhà nước trong cung cấp vốn mồi cho doanh nghiệp khởi nghiệp, tại thông tư 45/2019/TT-BTC về quản lý tài chính Đề án 844 mới có hiệu lực từ tháng 9/2019 vừa qua, Nhà nước đã cho phép hỗ trợ một phần kinh phí cho doanh nghiệp khởi nghiệp được tuyển chọn từ cuộc thi khởi nghiệp đổi mới sáng tạo quốc gia hàng năm. Cụ thể, nhà nước hỗ trợ trả tiền công lao động trực tiếp cho doanh nghiệp; dịch vụ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; sử dụng không gian số, dịch vụ hỗ trợ trực tuyến; sản xuất thử nghiệm, làm sản phẩm mẫu, hoàn thiện công nghệ; và tham gia các khóa huấn luyện tập trung ngắn hạn tại một số tổ chức thúc đẩy kinh doanh uy tín ở nước ngoài.

Trong thời gian tới, các cơ quan quản lý Đề án 844 sẽ thực hiện các cuộc khảo sát quy mô và phối hợp với các chuyên gia để hình thành cơ chế hỗ trợ tài chính cho startup từ Đề án 844. Có thể nói, sự phát triển của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia không chỉ cần sự nỗ lực từ phía doanh nghiệp mà đặc biệt cần vai trò thúc đẩy, hỗ trợ từ các cơ quan quản lý nhà nước và sự tham gia một cách chủ động, mang tính xây dựng từ toàn bộ các thành tố trong hệ sinh thái./.

---

Một số phần trích dẫn ấn tượng từ diễn giả

Ông Tài Nguyễn:

“Một trong những yếu tố quan trọng cần quan tâm là yếu tố thời điểm. Ví dụ như câu chuyện của Uber và Airbnb. Airbnb ra đời đúng vào thời điểm khủng hoảng kinh tế, nhiều nhà bỏ trống, chủ nhà kiếm cách kiếm tiền, từ đó nguồn cung nhiều hơn, trong khi đó khách hàng do phải cắt giảm chi tiêu nên muốn tìm kiếm nơi rẻ hơn; cung cầu gặp nhau. Điều này một lần nữa khẳng định thời điểm là rất quan trọng”.

Shark Vương:

“Nhân sự trong doanh nghiệp có vẻ yêu cầu nhiều kỹ năng nhưng cần nhấn mạnh tính tập trung, nếu lan man nhiều chuyện rất dễ mất tập trung, đặc biệt khi nhận đầu tư rất dễ lên trời do đó khi nhận mức đầu tư có thể sẽ mất tập trung hơn trước”.

“Do tôi là nhà đầu tư truyền thống, không nắm quá rõ về công nghệ nên khi nói về trình độ công nghệ của các startup Việt Nam thì thường dùng phương pháp định. Ví dụ tại Shark Tank mùa 3, có 70% là startup về công nghệ, trong 30% còn lại thì có tới 15% là ứng dụng công nghệ vào cuộc sống. Do đó hiện nay, có thể nói xu hướng các nhà đầu tư đang là các nhà đầu tư công nghệ. Tuy nhiên, tôi vẫn đánh giá cao khả năng sinh lợi nhuận, còn các vấn đề công nghệ thì sẽ để các chuyên gia chuyên ngành đánh giá.”

Ông Trí Hoàng:

“Việt Nam đang có nhiều mảng công nghệ phát triển tốt, gần đây là phần mềm, thuật toán. Tuy nhiên, các doanh nghiệp không nên cố gắng viết ra một số sản phẩm mới ở trên thị trường mà nên phát triển công nghệ đã có sẵn. Không nên có suy nghĩ là cái này người ta làm rồi thì mình không làm nữa mà nên nhìn thẳng vào vấn đề, nếu có thể tối ưu được những công nghệ đã có rồi vào sản phẩm và đưa ra những cái mới dựa trên đó thì rất tốt”.

Bà Hoàng Anh:

“Yếu tố khiến founder đi du học có khả năng thành công cao hơn nằm ở sự khác biệt về tầm nhìn. Khi đi du học, chúng ta có thể được tiếp xúc với nhiều môi trường, từ đó biết mình đang ở đâu. Tất nhiên, có nhiều bạn thành công dù chỉ học ở Việt Nam nhưng làm việc với nước ngoài nhiều thì có cái tầm nhìn khác so với các bạn ở trong nước”.

Trung tâm NC&PT Truyền thông KH&CN, Văn phòng 844