Trong bối cảnh kinh tế bắt đầu có dấu hiệu phục hồi, Bộ Khoa học và Công nghệ đã phát động phong trào đổi mới sáng tạo hướng vào tầng lớp doanh nhân. Một Quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo dành riêng cho giới doanh nhân và doanh nghiệp đã được triển khai với quy mô lên tới hơn 2000 tỷ đồng. Đây được coi là một bước đi nhằm khích lệ, động viên các doanh nghiệp, một nhân tố mới trong việc kích thích phục hồi nền kinh tế và thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế bền vững.

-Một doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ hỏi như sau: Trước đến nay, chúng ta ưu tiên doanh nghiệp công nghệ cao bằng việc miễn thuế, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp. Việc miễn thuế thu nhập doanh nghiệp chỉ khuyến khích nhập khẩu công nghệm, chưa khuyến khích phát minh công nghệ. Theo tôi nhà nước cần có chương trình miễn thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia, vì doanh nghiệp khởi nghiệp liên tục lỗ nên miễn thuế thu nhập cho doanh nghiệp chẳng có ý nghĩa gì lớn, Bộ trưởng có ý kiến gì cho việc này?

Bộ trưởng Nguyễn Quân: Hiện nay các doanh nghiệp khoa học và công nghệ (KH&CN) được ưu đãi thông qua thuế, được quy định rất rõ theo Nghị định 80 năm 2007 của của Chính phủ về doanh nghiệp KH&CN và trong Thông tư hướng dẫn Nghị định cũng đã nói các chế độ ưu đãi chỉ áp dụng kể từ khi doanh nghiệp chịu thuế, tức là nếu như doanh nghiệp bị thua lỗ triền miên thì chưa áp dụng ưu đãi thuế, còn khi doanh nghiệp đó có lãi sẽ áp dụng ưu đãi thuế cao nhất, đó là các doanh nghiệp khoa học 4 năm miễn hoàn toàn, 9 năm giảm 50% và thuế suất 10% so với các thuế xuất thông thường, đây có thể coi là ưu đãi rất lớn.

Thứ hai là tôi cũng không đồng ý quan điểm miễn thuế thu nhập cá nhân, nhất là trong bối cảnh hiện nay rất nhiều người lợi dụng chuyện này, doanh nghiệp thì thua lỗ, nhưng thu nhập của các lãnh đạo quản lý doanh nghiệp thì rất kinh khủng. Nếu chúng ta miễn thuế thu nhập cá nhân trong khi doanh nghiệp thua lỗ thì có một xu hướng là người ta sẽ lợi dụng việc đó và không khuyến khích được doanh nghiệp tập trung vào sản xuất bằng cái việc điều tiết thu nhập cá nhân cho hợp lý

-Vậy thưa Bộ trưởng, vậy thì chúng ta sẽ khuyến khích các nhà khoa học, nhà sáng chế, đẩy mạnh các hoạt động sáng chế hướng tới các sản phẩm tạo ra lợi nhuận bằng cách nào?

Các doanh nghiệp KH&CN là các doanh nghiệp ứng dụng thành công các kết quả nghiên cứu của giới khoa học, họ không chỉ được ưu đãi thu nhập thuế doanh nghiệp mà còn được ưu đãi với nhiều chính sách khác như thuê đất với mức giá ưu đãi nhất so với khung giá do nhà nước quy định, tiếp cận với các nguồn vốn, tài chính. Ví dụ như được miễn thuế đối với hoạt động nghiên cứu triển khai và đào tạo hoạt động trong doanh nghiệp thông qua giành một phần lợi nhuận để phát triển quỹ phát triển KH&CN, khi kinh doanh có lãi thì các doanh nghiệp mới được bắt đầu những chính sách ưu đãi theo quy định của nhà nước, còn trong giai đoạn thua lỗ, chưa có thu nhập chịu thuế thì nhà nước cũng chưa áp dụng chế độ ưu đãi này.

- Một đại diện doanh nghiệp, ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch & TGD LêGoup có gửi tới một câu hỏi: Chúng ta đầu tư khá nhiều cho việc quy hoạch, xây dựng các khu công nghệ cao, nhưng thực tế cso thu hút được các doanh nghiệp công nghệ hay không, có hiệu quả hay không? Nên chăng, thay vì đầu tư cho các khu công nghệ cao, chúng ta nên lựa chọn các doanh  nghiệp công nghệ tiềm năng, có sản phảm sáng tạo thực sự, và đầu tư trực tiếp cho họ, xin Bộ trưởng cho ý kiến về vấn đề này?

Tôi đồng tính với ý kiến của ông Lê Quốc Vinh dưới một góc độ, đó là, chúng ta phải làm sao thu hút được các doanh nghiệp công nghệ cao và khu công nghệ cao. Hiện nay, có một xu hướng cũng không được lành mạnh lắm, rất nhiều địa phương đua nhau xin thành lập các khu công nghệ cao, điều này sẽ làm phân tán nguồn lực của ngành công nghiệp công nghệ cao. Hiện nhà nước không chỉ đầu tư cho khu công nghệ cao mà còn đầu tư cho các doanh nghiệp không phải ở trong khu công nghệ cao nhưng họ thực sự là doanh nghiệp công nghệ cao. Cho dù họ có đầu tư vào khu công nghiệp, khu chế xuất hay họ tồn tại một cách độc lập, thì ở đâu có công nghệ cao, ở đó nhà nước có hỗ trợ, ở đâu sản xuất ra các sản phẩm công nghệ cao, công nghệ mới lần đầu tiên được áp dụng tại Việt Nam, những công nghệ có giá trị gia tăng cao thì chúng ta đều phải hỗ trợ

Như vậy chúng ta không phân biệt những doanh nghiệp trong khu công nghệ cao hay ngoài nhưng chúng ta vẫn phải làm khu công nghệ. Kinh nghiệm của các nước phát triển, đặc biệt là các nước mới nổi thì các khu công nghệ cao đóng vai trò đầu tầu lan tỏa các công nghệ mới, công nghệ cao, ở đấy tập trung không chỉ các doanh nghiệp mà còn có các viện nghiên cứu, các trường đại học.

Kinh nghiệp của khu công nghệ cao Tân Trúc (Đài Loan) là một ví dụ điển hình chỉ với 100 ngàn lao động tại khu công nghệ cao Tân Trúc, họ đã làm các sản phẩm xuất khẩu hàng năm cho Đài Loan trên dưới 50 tỷ USD và trung bình năng xuất lao động của người làm việc trong khu công nghệ cao có thể đạt tới nửa triệu USD cao gấp hàng trăm lần so với người lao động của nước ta.

- Hiện nay, nhiều quốc gia Châu âu, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan, …rất quan tâm đến công nghiệp sáng tạo (Creative Industries). Đóng góp của nghành công nghiệp sáng tạo có thể từ 7- 15% GDP. Tuy nhiên, hiện lĩnh vực này ở nước ta còn nhiều khó khăn vì gần như chưa được nghiên cứu và chưa có quy hoạch cụ thể. Xin Bộ trưởng cho biết, ông quan tâm đến lĩnh vực này ở mức độ nào và liệu có chính sách cụ thể để thúc đẩy ngành này?

Chính phủ đã quan tâm tới việc này từ rất lâu và Bộ KH&CN đã xây dựng các đề án trình Chính phủ từ thập kỷ trước và tới năm 2007, Chính phủ đã có Nghị định về doanh nghiệp KH&CN, thực chất đấy chính là hệ thống doanh nghiệp, hay ngành công nghiệp sáng tạo .Tất nhiên, đây còn là vấn đề mới mẻ đối với Việt Nam cho nên Nghị định 80 ra đời được coi là viên gạch đầu tiên đặt nền móng cho nền công nghiệp sáng tạo.

Trong gần 8 năm qua, chúng tôi đã cùng với các Bộ, ngành đã xây dựng một hệ thống doanh nghiệp KH&CN mặc dù còn ít ỏi, chưa thể nói là hùng mạnh, nhưng là khởi đầu cho một quá trình chúng ta có được hệ thống doanh nghiệp sáng tạo mà chúng ta thường gọi là đổi mới sáng tạo. Tiêu biểu như Công ty Sơn tổng hợp Hải Phòng, hay Công ty Cấp thoát nước Bà Rịa Vũng tàu, họ là những doanh nghiệp có tốc độ gia tăng lớn, tốc độ tăng trưởng cao, tồn tại một cách bền vững ngay cả trong cuộc khủng hoảng kinh tế. Chúng tôi quan tâm đến hệ thống doanh  nghiệp này không chỉ bằng các văn bản của Chính phủ mà hiện nay chúng tôi đang tăng cường sự hợp tác quốc tế.

Vừa qua,  ngân hàng thế giới đã tài trợ cho một dự án để thúc đẩy công nghiệp sáng tạo với trị giá lên tới 100 triệu USD, Chính phủ Phần Lan còn tiếp tục tài trợ cho dự án tài trợ đổi mới sáng tạo cho các doanh nghiệp trị giá 10 triệu Ero và Chính phủ Việt Nam cũng giành một khoản đáng kể từ ngân sách nhà nước hỗ trợ cho việc hình thành các doanh nghiệp KH&CN.  Vừa rồi, Thủ tướng Chính phủ đã Quyết định 592 về hỗ trợ các tổ chức doanh nghiệp KH&CN Việt Nam, tạo ra các doanh nghiệp KH&CN từ các kết quả nghiên cứu của các tổ chức KH&CN.

Chúng tôi hy vọng, tới năm 2020, chúng ta sẽ có một hệ thống khoảng 5000 doanh nghiệp KH&CN như Chiến lược phát triển KH&CN mà Thủ tướng đã phê duyệt, khi đó chúng ta cũng có thể tạo ra được từ 7 – 15 % GDP quốc gia từ các doanh nghiệp KH&CN này.

- Ở góc độ người dân thì thường quan tâm đến lịch vực hết sức cụ thể. Có một người nội trợ gửi cho Chương trình và kèm theo một bộ Kít thử thuốc trừ sâu trên rau quả được sản xuất Viện kỹ thuật hóa sinh của Bộ Công an. Trong thư, phụ nữ này viết, trong bộ Kít này như một phòng thí nghiệm thu nhỏ (đĩa thủy tinh, xi lanh, 3 – 4 dung môi, hóa chất,…). Với hướng dẫn thực hiện và thời gian nếu thực hiện được phải mất cả tiếng đồng hồ (nếu làm đúng). Vậy câu hỏi cần đặt ra là: Liệu các nhà khoa học, sáng chế, phát minh của Việt Nam có thể hướng tới những sản phẩm thiết thực, đơn giản và áp dụng, đáp ứng đúng những nhu cầu cấp thiết của người dân bình thường hay không?

Tôi cho rằng, đây cũng là thành tựu khoa học, thể hiện sự nỗ lực của các nhà khoa học Việt Nam trong việc đáp ứng nhu cầu của người dân trong sử dụng, kiểm tra thực phẩm an toàn. Tuy nhiên, chúng ta đều biết, vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm là một vấn đề rất phức tạp, người ta có thể sử dụng hàng nghìn hóa chất khác nhau, và không có bộ kit thử nào mà chúng ta có thể thí nghiệm với tất cả các loại hóa chất tồn dư trong thực phẩm, hơn nữa người dân cũng không thể được tập huấn đầy đủ để có các kỹ năng thành thạo trong việc sử dụng tất cả các bộ kít này để mà khi đi mua thực phẩm thì tự mình kiểm tra xem có nên mua hay không.

Đây là việc của cơ quan quản lý nhà nước, Bộ kít này chỉ có tác dụng đối với cơ quan quản lý nhà nước khi chúng ta quản lý thế nào, như đi kiểm tra, xử lý, xử phạt, thậm chí xử lý hình sự đối với các cơ quan chế biến không tuân thủ theo pháp luật xử dụng các hóa chất độc hại trong thực phẩm ảnh hưởng tới người tiêu dùng và những người mà thi hành công vụ, họ được hướng dẫn, đào tạo. Tất nhiên các nhà khoa học phải hoàn thiện các bộ kit này làm sao cho hiệu quả cao nhất, nhanh nhất để có thể xử lý kịp thời, nhưng nếu như chúng ta mong muốn là sử dụng bộ kít này cho tất cả người tiêu dùng thì tôi cho đó là sai lầm, nói một cách hình ảnh, nếu chúng ta quản lý xã hội thật tốt, bộ máy cảnh sát, công an thật tốt, thì chắc là không phải trang bị súng cho tất cả người dân và người dân có thể được sống trong một môi trường an toàn, an  ninh và người ta không phải mua súng để bảo vệ mình.

- Báo chí gần đây có nói về ông Lê Văn Đáo ở Khoái Châu – Hưng Yên chế được thuốc trừ sâu tử thảo dược, không độc hại cho con người, thậm chí còn uống được, nhưng chỉ sản xuất ở quy mô nhỏ vì không có “bà đỡ”, không có cơ quan, tổ chức nào đứng ra nghiên cứu, đầu tư, phát triển, nhân rộng. Đây không chỉ là lãng phí về công nghệ mà còn lãng phí về tài nguyên, lãng phí chất xám và tiền bạc. Trong vai trò là Bộ trưởng Bộ KH&CN, Bộ trưởng thấy mình có trách nhiệm và giải pháp gì để giải quyết những tình trạng trên?

Thông tin này tôi cũng mới được biết, tuy nhiên, đứng trên góc độ quản lý KH&CN, chúng tôi thấy Bộ KH&CN cũng như các cơ quan quản lý phải có trách nhiệm trong việc này. Khi một người dân, doanh nghiệp có ý tưởng sáng tạo, có được kết quả nghiên cứu có thể còn sơ khai thì các cơ quan quản lý có trách nhiệm hỗ trợ cho họ hoàn thành sản phẩm đó.

Và ở đây là trách nhiệm của Sở KH&CN địa phương khi phát hiện ra người dân có các sản phẩm khoa học có thể ứng dụng thì phải hỗ trợ, giới thiệu người dân đó tới các cơ quan nghiên cứu ở trung ương và địa phương có đủ năng lực để đánh giá để họ có thể hoàn thiện các sản phẩm của mình, giúp họ đăng ký về mặt tài sản trí tuệ. Nếu là sáng chế thì sẽ được cấp bằng sáng chế, nếu là sáng kiến thì cũng được bảo hộ về quyền tác giả, nếu là kiểu dáng công nghiệp thì phải được cấp bằng về kiểu dáng công nghiệp để họ yên tâm rằng, sản phẩm của họ được bảo hộ, sau đó, sản phẩm nếu được hoàn thiện thì sẽ được ứng dụng trong cuộc sống.

Tuy nhiên, chúng ta đang bước vào nền kinh tế thị trường, cho nên, để những sản phẩm này đi vào cuộc sống thì phải tuân thủ quy luật của nền kinh tế thị trường, tức là nó phải có đầu ra, hay nói cách khác đi, nếu doanh nghiệp muốn đầu tư. Muốn sản xuất thuốc trừ sâu của ông  này thì cần phải tính toán nếu sản xuất ra thì thị trường tiêu thụ thế nào, bán và kinh doanh có lãi hay không? Và nếu không thì họ không dám đầu tư. Cơ quan nhà nước chỉ giúp cho mọi người có ý tưởng sáng tạo có thể hoàn thiện các sản phẩm của mình, nhưng để sản phẩm đó có thể thương mại hóa trong xã hội thì còn nhiều yếu tố khác.

-Một số vùng ở thành phố và nông thôn hiện nay đang bị ô nhiễm nguồn nước nặng, đây có thể coi là một trong những nguồn gây ung thư ở Việt Nam cao. Mặc dù đây không phải là trách nhiệm riêng của Bộ KH&CN, nhưng xin Bộ trưởng cho biết, Bộ KH&CN có phối hợp với các bộ ngành khác, đặc biệt là Bộ Tài nguyên và Môi trường để khắc phục tình trạng này cho người dân?

Về trách nhiệm quản lý nhà nước, về KH&CN thì Bộ KH&CN là cơ quan được Chính phủ, nhà nước giao, chúng tôi thống nhất về quản lý nhà nước về công nghệ, trong đó có công nghệ môi trường. Chúng tôi đã có xây dựng về chương trình bảo vệ môi trường, Thủ tướng đã giao cho Bộ Tài nguyên môi trường quản lý, nhưng khung chương trình và định hướng thuộc Bộ KH&CN, cho nên mọi đề án của chương trình này được giao cho Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện nhưng phải có ý kiến của Bộ KH&CN.

Vừa rồi, khi xây dựng Luật KH&CN mới, chúng tôi cũng đã đưa vào những quy định và được Quốc hội chấp nhận, đó là các dự án đầu tư lớn và sản xuất kinh doanh, kể cả đầu tư nước ngoài hay trong nước phải có ý kiến của Bộ KH&CN về trình độ công nghệ và tác động môi trường và chúng tôi hy vọng sắp tới, việc kiểm soát môi trường sẽ tốt hơn.

Ngoài ra, chúng tôi cũng luôn hỗ trợ các bộ, ngành các dự án nghiên cứu về môi trường, điển hình như vừa rồi là trường Đại học quốc gia Hà Nội đã có công trình nghiên cứu Asen trong nước ngầm của Hà Nội và đã được đăng tải trên một tạp chí khoa học hàng đầu thế giới là tạp chí Sciense, đây cũng là nỗ lực rất lớn của Đại học quốc gia Hà Nội trong việc kiểm soát ô nhiễm. Hay Viện Hàn lâm khoa học Việt Nam, trong năm vừa qua, chúng tôi cũng đã hỗ trợ một dự án rất lớn về chế phẩm sinh học để sử lý Dioxin ô nhiễm các vùng đất trước đây thời chiến tranh để lại, chế phẩm sinh học của Viện Hàn Lâm Việt Nam có ưu thế nổi trội so với các sản phẩm khác của nước ngoài và chúng tôi đang cho xử lý với quy mô lớn, hy vọng sẽ xử lý được một cách triệt để ô nhiễm Dioxin tại Việt Nam.

-Xin cảm ơn bộ trưởng!

Hiệp Hoa (Ghi)