Những sợi rơm “vàng” bị lãng quên...

Rơm rạ là nguồn phụ phẩm có khối lượng lớn và có thể sử dụng, chế biến thành nhiều sản phẩm có hiệu quả kinh tế, như làm phân bón hữu cơ, thức ăn chăn nuôi, nhiên liệu, nguyên liệu sản xuất giấy...Việt Nam hàng năm có khoảng 20 triệu tấn rơm, là nguồn thức ăn thô quan trọng cho chăn nuôi trâu bò, đặc biệt là vào mùa khô và mùa đông, nhưng lượng rơm sử dụng hiện nay chưa nhiều.

Hiện nay, việc xử lý và sử dụng rơm chưa được quan tâm đúng mức, còn mang tính tự phát, việc thu gom rơm trên đồng hoàn toàn bằng phương pháp thủ công. Lượng rơm thu gom sử dụng không đáng kể, đại bộ phận được đốt trên đồng và tự huỷ làm ô nhiễm môi trường. Đây là một sự lãng phí rất lớn phụ phẩm trong nông nghiệp. Giải quyết vấn đề này thực sự là một yêu cầu bức xúc, có ý nghĩa kinh tế, xã hội và môi trường.

Việc nghiên cứu công nghệ và hệ thống thiết bị để thu gom đóng kiện, bảo quản, sử dụng chế biến rơm theo hướng công nghiệp là yêu cầu thực tế, cấp bách cần được nghiên cứu giải quyết đồng bộ để mang lại hiệu quả kinh tế xã hội góp phần công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn. Đây là tiền đề đảm bảo nguồn nguyên liệu với giá rẻ và ổn định để sản xuất, chế biến ra các sản phẩm có giá trị hàng hoá.

Chế tạo các lợi máy thu và bảo quản rơm

TS Đậu Thế Nhu và các đồng nghiệp Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ Sau thu hoạch đã thâm gia đề tài trọng điểm cấp nhà nước, nghiên cứu thiết kế, chế tạo máy thu gom rơm rạ phù hợp công nghệ thu hoạch lúa một giai đoạn và công nghệ thu hoạch lúa nhiều giai đoạn (rơm đống). Đó là Máy thu gom đóng kiện vuông liên hợp với máy kéo 30-50 mã lực; Máy thu gom đóng kiện tròn liên hợp với máy kéo 18-35 mã lực; Máy thu gom đóng kiện tròn tự hành.

Máy thu gom đóng kiện vuông dùng để thu gom rơm theo công nghệ thu hoạch lúa 1 giai đoạn hay nhiều giai đoạn (rơm đống). Máy thu gom đóng kiện vuông khi thực hiện thu gom rơm rải trên đồng theo công nghệ thu hoạch lúa 1 giai đoạn, với kích thước khá lớn, phù hợp với những vùng có lô thửa lớn. Đặc biệt với kích thước bề ngang 2m cấp liệu lệch bên nên yêu cầu dải băng thu hoạch (bề rộng giải lúa được cắt bằng máy gặt đập liên hợp) phải trên 2 m.

Máy thu gom đóng kiện tròn liên hợp với máy kéo dùng để thu gom rơm theo công nghệ thu hoạch lúa 1 giai đoạn hay nhiều giai đoạn (rơm đống). Trong điều kiện hiện nay việc ứng dụng máy thu gom kiện tròn là thích hợp do giá thành thấp, máy gọn nhẹ phù hợp với đồng ruộng nước ta. Với kích thước nhỏ, gọn nhẹ, máy thu gom đóng kiện tròn liên hợp với máy kéo đáp ứng được yêu cầu của sản xuất và khả năng phát triển trong thời gian tới là rất lớn.

Máy thu gom đóng kiện rơm tròn tự hành phù hợp với điều kiện đồng ruộng nhỏ lẻ của vùng ĐBSH để có thể thu gom rơm theo công nghệ thu hoạch lúa nhiều giai đoạn (rơm đống).

Những kết quả ứng dụng bước đầu

Trên cơ sở các thông số đã tính toán, các máy thu gom rơm  khi được chế tạo xong đã được tiến hành khảo nghiệm tại Viện Lúa Đồng bằng Sông Cửu Long, Viện Cây Lương Thực và Cây Thực Phẩm, Trung tâm Nghiên cứu Bò và Đồng Cỏ Ba Vì. Kết quả khảo nghiệm như sau:

Tổng kết về hiệu quả kinh tế của máy thu gom đóng kiện vuông theo các quy trình khác nhau cho thấy: Thu gom rơm khô theo công nghệ thu hoạch lúa 1 giai đoạn :Tổng chi phí/ 1 tấn rơm:1.059.000 VND. Lợi nhuận/ 1 tấn rơm: 941.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ đã trừ khấu hao: 127.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ chưa tính khấu hao: 152.000 VND

Thu gom rơm khô theo công nghệ thu hoạch lúa nhiều giai đoạn : Tổng chi phí/ 1 tấn rơm:1.409.000 VND. Lợi nhuận/ 1 tấn rơm: 591.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ đã trừ khấu hao: 79.750 VND. Lãi ròng trong 1 vụ chưa tính khấu hao: 104.750 VND.

Thu gom rơm tươi theo công nghệ thu hoạch lúa nhiều giai đoạn : Tổng chi phí/ 1 tấn rơm:752.000 VND. Lợi nhuận/ 1 tấn rơm: 348.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ đã trừ khấu hao: 93.850 VND. Lãi ròng trong 1 vụ chưa tính khấu hao: 121.850 VND

Máy thu gom đóng kiện tròn liên hợp với máy kéo: So với cấp liệu rơm bằng tay (từ đống) việc thu gom với rơm rải (liên hợp máy di động) đơn giản hơn do cấp liệu vào máy đều hơn.

Máy thu gom đóng kiện tròn liên hợp với máy kéo

Qua khảo nghiệm thấy rằng các thông số của máy hoàn toàn đảm bảo các yêu cầu đã đề ra như năng suất, độ chặt kiện. Đây là loại máy có kết cấu không quá phức tạp, kết cấu gọn nhẹ. Hoàn toàn có khả năng chế tạo ở trong nước. Các bộ phận truyền động của máy chủ yếu là sử dụng truyền động xích. Hoàn toàn có khả năng chế tạo ở trong nước.

Tổng kết về hiệu quả kinh tế của máy thu gom đóng kiện tròn liên hợp với máy kéo theo các quy trình khác nhau cho thấy: Thu gom rơm khô theo công nghệ thu hoạch lúa 1 giai đoạn : Tổng chi phí/ 1 tấn rơm:1.039.000 VND. Lợi nhuận/ 1 tấn rơm: 961.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ đã trừ khấu hao: 86.500.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ chưa tính khấu hao: 96.500.000 VND

Thu gom rơm khô theo công nghệ thu hoạch lúa nhiều giai đoạn : Tổng chi phí/ 1 tấn rơm:1.528.000 VND. Lợi nhuận/ 1 tấn rơm: 472.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ đã trừ khấu hao: 42.500.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ chưa tính khấu hao: 62.500.000 VND

Thu gom rơm tươi theo công nghệ thu hoạch lúa nhiều giai đoạn : Tổng chi phí/ 1 tấn rơm:748.000 VND. Lợi nhuận/ 1 tấn rơm: 352.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ đã trừ khấu hao: 63.400.000 VND. Lãi ròng trong 1 vụ chưa tính khấu hao: 76.400.000 VND

Máy thu gom đóng kiện tròn tự hành nhỏ gọn, linh hoạt, có khả năng làm việc tốt phù hợp với điều kiện đồng bằng Bắc bộ, phù hợp với qui mô sản xuất và điều kiện giao thông còn hạn chế.

Máy thu gom đóng kiện tròn tự hành

Máy linh động trong quá trình di chuyển. Máy có thể di chuyển để thu gom, đóng kiện rơm rạ rải trên đồng. Và đối với rơm đống máy cũng có thể dừng tĩnh tại để đóng kiện. Độ chặt kiện rơm đáp ứng được yêu cầu.

Ngoài ra, các loại máy này, các nhà khoa học còn chế tạo máy bao kiện rơm để “đóng gói rơm rạ”, máy băm rơm, máy trộn để chế biến rơm cho đại gia súc.

Cần tiếp tục hoàn thiện

Một số mẫu máy nêu trên mới bước đầu được thử nghiệm ứng dụng trong điều kiện sản xuất đã giảm được công lao động, đem lại hiệu quả kinh tế xã hội, góp phần công nghiệp hoá nông nghiệp, nông thôn.

Tuy nhiên các mẫu máy vẫn tồn tại những nhược điểm cần khắc phục. Để có thể áp dụng rộng trong sản xuất, cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện và tiếp tục khảo nghiệm trong điều kiện sản xuất thực tế để hoàn thiện mẫu máy làm cơ sở chế tạo hàng loạt..

Qua việc tính toán hiệu quả kinh tế cho thấy việc kinh doanh rơm cho thức ăn gia súc là có hiệu quả. Tuy nhiên để ứng dụng hệ thống máy vào thực tế sản xuất thu gom có hiệu quả không chỉ nằm trong vấn đề kỹ thuật mà còn rất phụ thuộc vấn đề tổ chức kinh doanh và tổ chức quản lý sản xuất. Điều này không thể giải quyết chỉ thông qua một đề tài khoa học mà cần được sự đầu tư từ nhiều phía khác nhau.

Nhu cầu về cơ giới hoá khâu thu gom, chế biến rơm là rất cấp thiết. Ở nước ta hiện nay, việc xử lý và sử dụng rơm chưa được quan tâm đúng mức, còn mang tính tự phát, việc thu gom rơm trên đồng hoàn toàn bằng phương pháp thủ công. Lượng rơm thu gom sử dụng không đáng kể, đại bộ phận được đốt trên đồng và tự huỷ làm ô nhiễm môi trường. Vì vậy, thực tế hiện nay đặt ra nhu cầu ứng dụng các máy thu gom và chế biến rơm là rất lớn.