Tại Việt Nam, ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nghề nuôi tôm hiện đang phát triển mạnh đóng góp một phần quan trọng trong việc tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, đảm bảo an ninh lương thực, và xuất khẩu thu được nguồn ngoại tệ lớn. Tuy nhiên, bên cạnh sự phát triển đó, nghề nuôi tôm Việt Nam đang bị thiệt hại lớn do ô nhiễm môi trường và dịch bệnh. Dịch bệnh chủ yếu là do virus , trong đó bệnh virus đốm trắng (WSSV) là tác nhân gây bệnh cần được quan tâm nhất. Vì vậy, để hỗ trợ cho việc chẩn đoán nhanh  bệnh này, các nhà khoa học đã chú trọng nghiên cứu và ứng dụng công nghệ sản xuất kháng thể đơn dòng để chế tạo que thử nhanh virus WSSV ở tôm.

Công nghệ sản xuất kháng thể đơn dòng là công nghệ nền cho việc sản xuất nhiều sinh phẩm chẩn đoán và điều trị bệnh ở người và vật nuôi. Trên thế giới, ở một số nước như Thái Lan, Singapore, Ấn Độ, Hoa Kỳ, các nhà khoa học đã nghiên cứu sản xuất thành công kháng thể đơn dòng kháng virus gây bệnh ở tôm nuôi như kháng thể đơn dòng kháng virus gây bệnh đầu vàng (YHV), kháng thể đơn dòng kháng nguyên VP28 của WSSV, sử dụng để chế tạo que thử phát hiện nhanh bệnh đốm trắng trên tôm nuôi.

Ở Việt Nam, ngay từ những năm cuối của thế kỷ trước, Viện Công nghệ sinh học  (CNSH) đã quan tâm tới việc ứng dụng kỹ thuật PCR để phát hiện virus gây bệnh đốm trắng trên tôm sú. Năm 2008, Viện CNSH đã bước đầu thành công trong việc tạo những dòng tế bào lai hybridoma sản xuất kháng thể đơn dòng kháng protein vỏ VP28 của virus WSSV. Đây là cơ sở để tạo được kháng thể đơn dòng kháng VP28 có tính đặc hiệu và chất lượng cao, phục vụ cho việc sản xuất que thử nhanh để phát hiện bệnh đốm trắng cho tôm Việt Nam. Đề tài "Nghiên cứu ứng dụng công nghệ sản xuất kháng thể đơn dòng để chấn đoán nhanh bệnh virus trên tôm nuôi" được xây dựng trên ba mục tiêu cụ thể. Mục tiêu thứ nhất là xây dựng quy trình công nghệ sản xuất kháng thể đơn dòng kháng protein vỏ của WSSV. Mục tiêu thứ hai là tạo ra các dòng tế bào lai (hybridoma) sản xuất kháng thể đơn dòng kháng protein vỏ của WSSV, làm nguồn nguyên liệu lâu dài cho việc chế tạo que thử nhanh phát hiện virus gây bệnh đốm trắng (WSSV) ở tôm. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng quy trình công nghệ sản xuất bộ kit thử phát hiện nhanh, chính xác WSSV trên tôm nuôi với chất lượng tương đương hàng ngoại nhập nhưng có giá thành thấp hơn.

Quy trình sản xuất kháng thể đơn dòng kháng protein vỏ VP28 của virus WSSV gây bệnh đốm trắng trên tôm

Đề tài nghiên cứu này đã ứng dụng thành công các kỹ thuật sinh học phân tử trong quá trình sản xuất kháng thể đơn dòng và các que thử nhanh để chẩn đoán virus ở tôm. Kết quả của đề tài sẽ là cầu nối để cho ra đời các sản phẩm chẩn đoán nhanh bằng que thử và đưa vào ứng dụng thực tiễn. Trước mắt, que thử được sử dụng để chẩn đoán bệnh virus đốm trắng ở tôm. Sau đó, tiếp tục nghiên cứu chế tạo các que thử ứng dụng sinh phẩm chủ lực là kháng thể đơn dòng, nhằm hỗ trợ chẩn đoán các bệnh virus khác ở tôm.

Thông qua đề tài nghiên cứu, Viện CNSH đã xây dựng được quy trình công nghệ sản xuất kháng thể đơn dòng kháng protein vỏ VP28 của virus WSSV và quy trình công nghệ sản xuất bộ thử phát hiện nhanh WSSV. Với những quy trình công nghệ sản xuất trên, Viện CNSH hợp tác với Viện E17 Tổng cục VI, Bộ Công an đã sản xuất được 500 bộ thử đạt chất lượng tương đương hàng ngoại nhập và đăng ký bản quyền giải pháp hữu ích về que thử phát hiện nhanh WSSV. Những quy trình này góp phần phát triển lĩnh vực khoa học chẩn đoán virus tôm, đồng thời, hạn chế việc nhập khẩu que thử chẩn đoán bệnh virus đốm trắng ở tôm.

Đánh giá kết quả nghiên cứu cho thấy, kháng thể đơn dòng phản ứng đặc hiệu với protein VP28 của WSSV và không phản ứng với các kháng nguyên của các virus khác gây bệnh trên tôm sú và cho kết quả âm tính với tôm không mắc bệnh.

Kiểm tra tính đặc hiệu của kháng thể đơn dòng bằng Elisa

Thêm vào đó, que thử phát hiện nhanh WSSV ở ngoài hiện trường trong khoảng thời gian 10-20 phút, có độ nhạy (96%) và độ đặc hiệu tương đương que thử nhập của Thái Lan. Sự ổn định của độ nhạy và độ đặc hiệu của bộ que thử phát hiện nhanh WSSV đang được tiếp tục nghiên cứu.

Nghiên cứu thành công kháng thể đơn dòng kháng protein vỏ VP28 và chế tạo que thử phát hiện nhanh virus gây bệnh đốm trắng ở tôm nuôi đã đáp ứng được những nhu cầu cấp thiết trong nghề nuôi tôm. Đồng thời, thành công của đề tài giúp giảm chi phí sản xuất, hạ giá thành sản phẩm tôm, tăng thu nhập cho người nuôi tôm do giá thành que thử sản xuất rẻ hơn nhập khẩu và đưa nước ta hội nhập bình đẳng với trào lưu phát triển thủy sản công nghệ cao của khu vực.