Theo ông Dilip – Trưởng nhóm kinh tế và giáo dục của WB tại Việt Nam, đó là 4 nền tảng của nền kinh tế định hướng đổi mới sáng tạo mà Báo cáo Khoa học công nghệ và Đổi mới sáng tạo Việt Nam tới năm 2035 sẽ xác định xây dựng. 

Thông tin trên được đưa ra tại Hội thảo kỹ thuật chương trình hỗ trợ tư vấn và phân tích về đổi mới do Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) và Ngân hàng Thế giới (WORLD BANK – viết tắt WB) tại Việt Nam phối hợp tổ chức diễn ra ngày 9/7 tại Hà Nội.

Tham dự Hội thảo có Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy, đại diện và chuyên gia đến từ Bộ KH&CN, Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, đại diện Bộ Công thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT), Bộ Lao động – Thương binh – Xã hội, các trường đại học, doanh nghiệp, tổ chức DFAT của Australia,… 

Xây dựng Báo cáo KHCN&ĐMST Việt Nam tới năm 2035

Những năm gần đây, kinh tế Việt Nam đã liên tục đạt được những bước phát triển mạnh mẽ, đặc biệt năm 2017, tăng trưởng GDP đạt 6,81%, cao nhất trong 10 năm qua. Năng lực cạnh tranh của Việt Nam tăng 5 bậc (đứng thứ 55/137 quốc gia), chỉ số đổi mới sáng tạo (ĐMST) tăng 12 bậc, chỉ số tín nhiệm quốc gia từ ổn định lên tích cực, đồng tiền Việt Nam ổn định nhất khu vực châu Á, chỉ số phát triển bền vững của Việt Nam tăng 20 bậc. 

Có được các kết quả trên là nhờ vào những nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế từ chiều rộng sang mô hình mới dựa trên nền tảng nâng cao năng suất lao động với việc áp dụng các thành tựu KH&CN tiên tiến. KH&CN đã tạo ra và duy trì năng lực sản xuất có chiều sâu, nâng cao sức cạnh tranh, đẩy mạnh hợp tác đổi mới sáng tạo, kết nối các ngành kinh tế, hình thành các chuỗi giá trị khu vực, tham gia hiệu quả vào chuỗi cung ứng toàn cầu, nâng cao hiệu quả trong huy động, phân bổ và sử dụng vốn, phát huy vai trò của nhân tố lao động trong tăng trưởng kinh tế theo chiều sâu,... 

Ông Hoàng Minh - Giám đốc Học viện KH, CN&ĐMST: Bộ KH&CN và WB phối hợp xây dựng Báo cáo KHCN&ĐMST Việt Nam tới năm 2035

Theo ông Hoàng Minh – Giám đốc Học viện KH, CN&ĐMST, Bộ KH&CN, xác định rõ vai trò của KH&CN và ĐMST, Chính phủ Việt Nam xác định phát triển KHCN và ĐMST và nhân lực chất lượng cao là một trong ba đột phá chiến lược (cùng với cải cách thể chế và hạ tầng); là đòn bẩy của tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng; nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế. Cùng với đó, cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 và hình thái xã hội 5.0 sẽ tác động tất yếu tới tất cả các quốc gia, sự phát triển đột phá của các công nghệ xuyên ngành thế hệ mới (trí tuệ ảo, IoT, công nghệ tích hợp giữa vật lý, sinh học và kỹ thuật số) sẽ làm thay đổi cách thức quản lý và vận hành kinh tế - xã hội, hoạt động sản xuất - kinh doanh của doanh nghiệp và điều hành của các Chính phủ. 

Trong bối cảnh đó, năm 2015, Văn phòng Chính phủ, Bộ KH&ĐT và WB đã công bố "Báo cáo Việt Nam 2035: Hướng tới Thịnh vượng, Sáng tạo, Công bằng và Dân chủ”. Báo cáo đưa ra thông điệp cho chương trình cải cách nhằm đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững  gồm 4 nội dung: Tạo dựng môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp trong nước; Đẩy mạnh học hỏi và đổi mới sáng tạo; Tái cơ cấu đầu tư và đổi mới chính sách đô thị; Đảm bảo bền vững môi trường.

Nói một cách khác tăng trưởng nhanh chỉ có thể được duy trì trên cơ sở tăng nhanh năng suất, có tính đến tổn hại về môi trường, và tạo dựng một nền kinh tế dựa trên sáng tạo và đổi mới công nghệ. Báo cáo Việt Nam 2035 nêu khuyến nghị về con đường xây dựng thành công hệ thống ĐMST quốc gia dựa trên 4 nền tảng: Coi doanh nghiệp là trung tâm đổi mới sáng tạo; nâng cao năng lực để doanh nghiệp tiếp thu công nghệ; đáp ứng nhu cầu về kỹ năng và kiến thức phù hợp; và liên tục cải thiện để đảm bảo chất lượng và kỹ năng phù hợp. 

Ông Dilip – Trưởng nhóm kinh tế và giáo dục của WB tại Việt Nam: Báo cáo nhằm tăng cường hoạch định chính sách ĐMST của Việt Nam

“Xuất phát từ những kết luận đưa ra của Báo cáo Việt Nam 2035, đặc biệt từ chương III - Phát triển năng lực ĐMST và những bối cảnh mới đặt ra cho KH&CN, việc đưa ra tầm nhìn KHCN và ĐMST, Bộ KH&CN cùng WB phối hợp xây dựng Báo cáo KHCN và ĐMST (STI) Việt Nam tới năm 2035. Báo cáo sẽ là kết quả đầu vào cho việc hoạch định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030 và Chiến lược KH, CN&ĐMST giai đoạn 2021 – 2030”, ông Hoàng Minh cho biết. 

Hội thảo kỹ thuật chương trình hỗ trợ tư vấn và phân tích về đổi mới được tổ chức nhằm lấy ý kiến đóng góp từ các bên liên quan, các chuyên gia về phạm vi, công cụ, phương pháp luận, nguồn dữ liệu và kế hoạch thực hiện chương trình cung cấp dịch vụ và phân tích (ASA). 

Liên kết xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo

Theo ông Dilip – Trưởng nhóm kinh tế và giáo dục của WB tại Việt Nam, Báo cáo STI Việt Nam tới năm 2035 nhằm xác định 4 nền tảng của nền kinh tế định hướng đổi mới sáng tạo: Đặt doanh nghiệp là trung tâm của đổi mới sáng tạo (nhu cầu); Nâng cao năng lực doanh nghiệp nhằm học hỏi công nghệ (nhu cầu); Nâng cao số lượng, chất lượng và tương quan của tri thức chất lượng cao (cung); Không ngừng nâng cao chất lượng và tương quan của kỹ năng lực lượng lao động (cung). 

“Chúng tôi hướng tới mục tiêu nhằm tăng cường hoạch định chính sách và thực hiện chương trình trong STI của Việt Nam thông qua việc tạo ra tri thức, đối thoại và xây dựng năng lực”, ông Dilip cho biết. 

Các chuyên gia tham dự Hội thảo đều cho rằng, việc xây dựng Báo cáo phù hợp với bối cảnh Việt Nam hiện nay, đó là tăng trưởng nhanh và tình hình vĩ mô ổn định; việc hội nhập nhanh của Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu đã mang lại những kết quả đáng kể; tăng trưởng xuất khẩu nhanh của nhiều nhà sản xuất; việc hội nhập nhanh của Việt Nam vào chuỗi giá trị toàn cầu đã mang lại những kết quả đáng kể… Cùng với đó là mối liên kết yếu giữa các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp vừa và nhỏ, những thách thức về năng suất, cạnh tranh, hệ sinh thái ĐMST còn yếu và tản mạn... Trong khi đó, cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 với các công nghệ mới, đột phá mang lại nhiều cơ hội biến đổi và các thách thức,… 

Theo bà Asay Akhlaque – WB, để giải quyết một cách có hệ thống các vấn đề về cung và cầu, hai công cụ cẩn đoán bổ sung sẽ được triển khai. Thứ nhất, chẩn đoán hệ sinh thái ĐMST và khởi nghiệp (IEED). Tức là, chỉ ra vai trò quan trọng của các yếu tố bổ sung - vốn, vốn nhân lực, tri thức, phân tích các điều kiện cho phép tích lũy các yếu tố này như môi trường kinh doanh, thị trường vốn, tiếp cận tài chính khởi nghiệp, nhân lực,… Thứ hai, đánh giá hiệu quả chính sách (PER), gồm hỗn hợp nhiều chính sách thích hợp (kết hợp các công cụ chính sách) nhằm cải thiện quản lý, hiệu quả của các khoản đầu tư công vào STI. 

Chia sẻ thông tin về những kinh nghiệm của Australia, bà Sarah Pearson – Trưởng bộ phận Văn phòng thông tin, DFAT cho biết, Australia rất chú trọng phát triển ĐMST, đặc biệt từ năm 2015, Thủ tướng Australia đã đưa ra chiến lược cho Australia và “biến” thành văn hóa khởi nghiệp ĐMST với nhiều nhà đầu tư thiên thần, quỹ đầu tư mạo hiểm, phát triển hợp tác giữa khối nghiên cứu, doanh nghiệp và chính phủ, đồng thời có các chương trình riêng biệt để hỗ trợ. Australia thành lập một tổ chức riêng thuộc Chính phủ để xây dựng các chiến lược liên tục về ĐMST. 

Toàn cảnh Hội thảo

Theo bà Sarah Pearson, cũng như nhiều nước trên thế giới, Australia cũng gặp khó khăn trong việc làm sao khai thác tốt nhất các kết quả nghiên cứu của khu vực đại học, thương mại hóa đưa ra thị trường, hình thành, phát triển các doanh nghiệp,… Tuy nhiên, Australia đã huy động mọi lực lượng để phát triển hệ thống ĐMST. Quỹ đầu tư mạo hiểm của Australia lên tới 200 triệu USD, trong đó, Chính phủ cũng đầu tư khoảng 70 triệu USD và hiện khu vực tư nhân cũng đã đầu tư hàng trăm triệu USD. 

Bà Sarah Pearson cho rằng, ĐMST là lĩnh vực đòi hỏi mọi người phải kết nối với nhau và cần một đặc khu để tập trung phát triển năng lực nghiên cứu của các trường đại học, thu hút đầu tư, thương mại hóa kết quả nghiên cứu, phát triển doanh nghiệp,… “Muốn vậy phải có vườn ươm, đầu tư vốn mạo hiểm, quỹ đầu tư thiên thần,… Những yếu tố này đều rất quan trọng để có thể thúc đẩy ĐMST. Và quan trọng hơn cả, đó là sự liên kết, hợp tác liên minh giữa các tổ chức nghiên cứu, tất cả phải được tập hợp lại với nhau để mọi người có thể cùng hỗ trợ nhau”, Bà Sarah Pearson nhấn mạnh. 

Phát biểu tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Thế Duy cho biết, Chính phủ Việt Nam đang tập trung và coi trọng KHCN&ĐMST, coi đó là một trụ cột chính để tái cấu trúc mô hình tăng trưởng nền kinh tế. Việt Nam đã có những bước phát triển thần kỳ. Tuy nhiên để tiếp tục duy trì được đà phát triển, tiếp tục giữ vững tăng trưởng Việt Nam cần đổi mới nguồn tăng trưởng. Thời gian qua, WB đã hỗ trợ Chính phủ Việt Nam đưa ra Báo cáo Việt Nam 2035 như một đường hướng cho Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Trong giai đoạn tiếp theo, với KHCN&ĐMST làm một trụ cột phát triển kinh tế của đổi mới mô hình tăng trưởng, Bộ KH&CN đang thống nhất với WB và sự hợp tác của nhiều đối tác khác để xây dựng Báo cáo KHCN&ĐMST Việt Nam tới năm 2035. 

“Sự phối hợp chặt chẽ, tích cực giữa hai nhóm công tác của Bộ KH&CN và WB đã có những kết quả nhất định ban đầu. Hai bên đã đưa ra được chương trình ASA làm nền tảng cho việc xây dựng Concept Note của nhiệm vụ hợp tác. Kết quả của buổi hội thảo sẽ là tài liệu quan trọng để chuẩn bị các bước tiếp theo”, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho hay. 

Bài, ảnh: Hạnh Nguyên