Loay hoay tự chủ

Nằm ở vị trí đắc địa giữa thị xã Quảng Yên, hiện đang quản lý gần 52ha đất, thế nhưng Trung tâm Khoa học kỹ thuật và Sản xuất giống thủy sản, thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Quảng Ninh lại đang rơi vào tình trạng “chết yểu” bất cứ lúc nào. Theo Giám đốc Trung tâm Nguyễn Quang Huy: Hàng chục năm nay, Trung tâm đã nghiên cứu thử nghiệm sản xuất giống và nuôi thành công nhiều loại thủy sản có giá trị kinh tế cao, cung cấp cho cả nước, giúp bà con sớm ổn định cuộc sống, vươn lên làm giàu. Bên cạnh đó, Trung tâm còn triển khai các nhiệm vụ quan trắc cảnh báo môi trường và phòng trừ dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, từ năm 2015, Trung tâm phải chuyển sang cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm, rất khó khăn về tài chính, nguồn thu không đủ trả lương, hiện có khoảng 16 người không có lương, nguy cơ rời bỏ Trung tâm, ông Nguyễn Quang Huy trăn trở.

Còn Trung tâm Khoa học và Sản xuất lâm nông nghiệp tỉnh Quảng Ninh lại có cái khó riêng, đó là chọn chuyển đổi sang hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm hay sang Công ty cổ phần. Giám đốc Trung tâm Khoa học và Sản xuất lâm nông nghiệp tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Thái Duy cho biết: Khi nghe đến chuyện này, anh em trong cơ quan cũng nhiều tâm trạng lắm. Chính vì hai chữ “viên chức” mà đã có một người xin thôi việc, hai kỹ sư có nghề cũng xin chuyển đi nơi khác”, một số người lao động hợp đồng lâu năm, đang phấn đấu để trở thành viên chức cũng đang ngỏ ý chia tay. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn đang tuyên truyền, vận động anh chị em tiếp tục vượt khó. “Dù ở mô hình nào cũng xác định phát triển KH - CN là nhiệm vụ chiến lược, trong đó chú trọng việc đẩy mạnh hoạt động nghiên cứu khoa học với sản xuất kinh doanh, tạo ra những sản phẩm có năng suất, chất lượng cao, có sức cạnh tranh và đáp ứng yêu cầu của thị trường” - ông Nguyễn Thái Duy khẳng định.

Người đứng đầu phải có tư duy đổi mới

Cơ bản chia sẻ với những khó khăn của các tổ chức, song, hầu hết thành viên Đoàn giám sát nhấn mạnh: Đổi mới cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước. Cơ chế, chính sách này nhận được sự đồng thuận cao của các cấp, các ngành khi “cởi trói” cho các đơn vị sự nghiệp công lập phát triển, đồng thời giảm áp lực tài chính cho ngân sách nhà nước. Điều quan trọng là người lãnh đạo tổ chức, đơn vị phải có năng lực, quyết tâm coi tự chủ là vấn đề sống còn. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết: Thực tế, đã có nhiều đơn vị lúng túng, hoang mang khi chuyển đổi sang cơ chế hoạt động tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Bên cạnh đó là tư duy bao cấp, sự trông chờ vào “bầu sữa” ngân sách đã ăn quá sâu trong nhận thức của đội ngũ lãnh đạo, quản lý các đơn vị.

Đồng quan điểm, Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Đỗ Thị Hoàng bày tỏ: So với các đơn vị khác ở Quảng Ninh, Trung tâm Khoa học kỹ thuật và Sản xuất giống thủy sản đang có nhiều lợi thế. Trung tâm có 34 kỹ sư, thạc sĩ nuôi trồng thủy sản, có phòng thí nghiệm; 3 trại sản xuất giống, đặc biệt  đang sở hữu hơn 52ha đất, trong đó có khoảng hơn 20ha mặt nước rất thuận lợi cho việc nghiên cứu thử nghiệm sản xuất giống thủy sản. Đây là tiền đề về mặt hạ tầng cơ sở để Trung tâm có thể triển khai các dịch vụ sau khi chuyển đổi. Thực tế đã có nhiều tổ chức, doanh nghiệp sau khi chuyển đổi mô hình hoạt động, doanh thu đều tăng cao. Điều quan trọng người lãnh đạo phải có tư duy đổi mới quyết liệt, vì lợi ích chung, Trưởng đoàn Đỗ Thị Hoàng nhấn mạnh. Từng có nhiều năm gắn bó với các doanh nghiệp, Phó Trưởng ban Dân nguyện Trần Văn Minh chia sẻ: Kinh nghiệm lớn nhất trong công tác quản lý, điều hành khi chuyển sang cơ chế tự chủ chính là câu chuyện về thay đổi nhận thức của người lãnh đạo. Nếu tổ chức đó năng động, họ sẽ tranh thủ được nguồn kinh phí hỗ trợ rất lớn từ ngân sách nhà nước, đồng thời thu hút được nguồn đầu tư của xã hội, doanh nghiệp.

Theo Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng, hiện một số bộ, ngành, địa phương vẫn chưa nhận thức đúng về tự chủ. Khái niệm tự chủ ở đây có nghĩa là các tổ chức công lập sẽ tự nuôi sống mình nhờ hình thức khoán dựa trên kế hoạch làm nhiệm vụ chuyên môn, hay nhiệm vụ thường xuyên theo chức năng của tổ chức, thay vì cấp khoán kinh phí theo đầu biên chế của tổ chức. Với các tổ chức KHCN công lập chưa tự trang trải được toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên (do nhiệm vụ không mang lại nguồn thu tự thân, hoặc nguồn thu không đủ để bù chi - PV) thì Nhà nước sẽ cấp bù phần kinh phí còn thiếu qua nhiệm vụ thường xuyên theo chức năng để bảo đảm hoạt động thường xuyên của tổ chức. Tất nhiên, các nhiệm vụ cần trải qua đầy đủ các quy trình xét duyệt, giám sát, nghiệm thu để bảo đảm minh bạch và hiệu quả.