Ý tưởng từ thực tế

Ý tưởng của dự án I-SME bắt đầu từ khái niệm Triển vọng của Mô hình 3 vòng xoáy “triple helix” với vai trò của cả 3 đối tượng Nhà nước, doanh nghiệp và trường/viện, trong đó doanh nghiệp giữ vai trò chủ chốt vì là người thực hiện đổi mới sáng tạo. Do đó, với tư cách là một trường đại học, dự án I-SME hướng trực tiếp đến đối tượng là các doanh nghiệp không phải Nhà nước, hay nói một cách khác, là tìm kiếm một sự liên kết/hợp tác giữa trường đại học và doanh nghiệp.

Dự án đã chọn đối tượng học là các doanh nghiệp, việc tuân thủ các yêu cầu của đào tạo cho người lớn là bắt buộc. Trong dự án I -SME, nhấn mạnh đến 2 yêu cầu là linh hoạt và thực tiễn.

Để đáp ứng yêu cầu linh hoạt, dự án I-SME lựa chọn hình thức đào tạo hỗn hợp thay và đào tạo hoàn toàn t rực tuyến. Việc bổ sung những buổi học truyền thống giúp tăng cường tương tác giữa giảng viên và học viên, cũng như giữa các học viên. Do đó, mỗi module được triển khai trong thời gian 3-4 tuần, trong đó có 2 ngày đào tạo vào cuối tuần, thời gian còn lại, các học viên tương tác thông qua website.

TS. Nguyễn Ngọc Tiến cho biết, mặc dù có sự kết hợp giữa các chuyên gia Phần Lan có kinh nghiệm và kiến thức hiện đại và các chuyên gia, giảng viên Việt Nam (hiểu biết về thực tiễn tại Việt Nam), đáp ứng yêu cầu về tính thực tiễn luôn là thách thức với các khóa đào tạo cho doanh nghiệp như I-SME.

Phương thức đào tạo truyền thống, theo đó, giảng viên xây dựng nội dung bài giảng dựa trên kiến thức và kinh nghiệm của bản thân trước khi giảng/thảo luận với các học viên sẽ không đáp ứng được yêu cầu của I-SME vì chuyên gia Phần Lan không hiểu rõ đặc điểm của doanh nghiệp Việt Nam, còn giảng viên Việt Nam lại chưa có kiến thức sâu về đổi mới sáng tạo. Ngược lại, hình thức tư vấn doanh nghiệp, theo đó, các giảng viên làm việc trực tiếp với từng doanh nghiệp sẽ giúp có được những kế hoạch đổi mới sáng tạo cho từng doanh nghiệp nhưng lại không giúp nâng cao năng lực tự quản trị đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp do thiếu nội dung lý thuyết (xem hình 2). Do đó, phương thức được lựa chọn trong dự án I – SME là phương pháp doanh nghiệp ảo. Cụ thể, phương pháp doanh nghiệp ảo được thực hiện ở mỗi module như sau:

Trước khi bắt đầu, các học viên được yêu cầu thực hiện các bài tập trước (pre- assignment) nhằm giúp học viên nhìn nhận và đánh giá thực tiễn của doanh nghiệp mình, cũng như cung câp thông tin cho giảng viên. Chính các thông tin được cung cấp thông qua các bài tập trước này là đầu vào cho việc xây dựng và điều chỉnh nội dung bài giảng trong các buổi học.

Trong các buổi học, giảng viên cung cấp các nội dung lý thuyết phù hợp với thực tiễn của doanh nghiệp, với các ví dụ minh họa từ chính các bài tập trước của các doanh nghiệp học viên và những thực tiễn tốt (best practices) trên thế giới. Thông qua các hoạt động trao đổi, thảo luận, các học viên khác cũng có thể tham gia ý kiến đóng góp để tiếp cận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau.

Sau các buổi học, các học viên được yêu cầu thực hiện các bài tập sau. Về cơ bản, các bài tập sau là sự tự hoàn thiện bài tập trước của học viên trên cơ sở lý thuyết được cung cấp và các ý kiến trao đổi góp ý của giảng viên và các học viên khác trong các buổi học. Các bài tập sau cũng được kỳ vọng chính là các phần của một kế hoạch đổi mới sáng tạo có thể sẵn sàng triển khai thực hiện.

Khẳng định vai trò của đổi mới sáng tạo

Trong thời gian thực hiện dự án, từ tháng 3/2012 đến 6/2013, đã có 2 khóa đào tạo: khóa 1 từ tháng 8 đến tháng 12/2012 với 13 học viên và khóa 2 từ tháng 2 đến tháng 6/2013 với 18 học viên. Số lượng học viên của cả hai khóa đều thấp hơn so với mục tiêu ban đầu (25 học viên/khóa). Điều này đem lại cả những khó khăn và thuận lợi. Thuận lợi là với số lượng học viên ít, các hoạt động tương tác trong lớp học sẽ thuận lợi hơn. Tuy nhiên, khó khăn nảy sinh là khi có một vài học viên vắng mặt, sẽ ảnh hưởng lớn đến không khí lớp học.

Phần lớn các học viên đều đến từ doanh nghiệp (8/13 và 16/18 trong từng khóa học). Điều này thực sự rất có lợi cho việc thảo luận trên lớp vì các ý tưởng sáng tạo có thể được nhìn ở nhiều góc độ khác nhau, kể cả từ lý thuyết đến thực tiễn. Tuy nhiên, việc này hạn chế những hoạt động đổi mới theo quá trình khi các học viên không thể đi sấu vào các vấn đề cụ thể của từng ngành.

Các doanh nghiệp đến từ các ngành khác nhau, từ chế tạo (thực phẩm, sản xuất đĩa CD) đến dịch vụ (tư vấn, xuất bản, IT, thương mại). Tuy nhiên, có thể nhận thấy đa số học viên từ ngành dịch vụ, và liên quan ít nhiều đến ứng dụng của công nghệ thông tin như công cụ tìm kiếm, sách điện tử, Internet TV, thương mại điện tử.

Trong số các doanh nghiệp tham gia khóa học, có 2 doanh nghiệp Nhà nước, 2 doanh nghiệp nước ngoài và các doanh nghiệp còn lại (85%) là doanh nghiệp tư nhân. Phần lớn các doanh nghiệp đều mới thành lập, doanh nghiệp lâu nhất từ năm 2002, thậm chí có doanh nghiệp mới thành lập 2 năm. Điều này hoàn toàn phù hợp với một số nghiên cứu trước đây cho rằng các doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp trẻ thường năng động và đổi mới tốt hơn.

Phần lớn học viên đều nắm giữ các chức vụ quản lý trong doanh nghiệp, CEO hoặc trưởng phòng/bộ phận. Điều này cũng tạo thuận lợi cho việc tương tác trong lớp học do những người nắm giữ các chức vụ quản lý đều có kinh nghiệm, có trình độ và quan trọng hơn là sẵn sàng chia sẻ và góp ý. Trên thực tế, quan sát trong lớp học cho thấy, CEO thường tham gia tích cực hơn những thành viên khác. Trong một số trường hợp, có nhiều hơn 1 học viên đến từ một doanh nghiệp thì thường chỉ có CEO phát biểu còn những thành viên khác không “dám” phát biểu. Việc này thể hiện xu hướng đổi mới “từ trên xuống” tại các doanh nghiệp Việt Nam.

Có thể nói, sự thành công, ở một mức độ nhất định của dự án I-SME, là kết quả của sự hợp tác giữa các bên, trong đó mỗi bên tham gia (Đại học khoa học ứng dụng Seinajoki, Đại học Ngoại thương, Chương trình đối tác đổi mới sáng tạo IPP và doanh nghiệp) đều đã có những đóng góp nhất định cho dự án.

Đối với các doanh nghiệp, đây không chỉ là học viên, đối tượng hưởng lợi của dự án mà cũng nên coi các doanh nghiệp tham gia là những đối tác của dự án. Trên thực tế, số lượng học viên tham gia dự án không đáp ứng mục tiêu ban dầu của dự án do nhận thức của các doanh nghiệp Việt Nam nói chung về sự cần thiết của đổi mới sáng tạo còn chưa cao. Do đó, có thể coi những doanh nghiệp tham gia vào các hoạt động đổi mới sáng tạo với dự án I-SME hay với chương trình IPP là những doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực này. Các doanh nghiệp tham gia I-SME chính là đồng tác giả của chương trình đào tạo quản trị đổi mới sáng tạo, của các tình huống nghiên cứu. Các sản phẩm này sẽ góp phần nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp khác về đổi mới sáng tạo, cũng như giúp triển khai các hoạt động đào tạo quản lý đổi mới sáng tạo trong tương lai.

Đối với Chương trình đối tác đổi mới sáng tạo IPP, đây không chỉ là nhà tài trợ chính cho dự án I -SME mà còn là một bên thực hiện dự án (cùng với Đại học khoa học ứng dụng Seinajoki và Đại học Ngoại thương).

Bài, ảnh: Hoàng Anh