KH-CN những hiệu quả không thể không kể tới

Trong nông nghiệp, nhờ đổi mới công nghệ nông dân đã có các giống lúa mới năng suất cao, ngắn ngày, kháng rầy nâu, có các biện pháp canh tác hiện đại từ phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tưới tiêu khoa học đến kỹ thuật sau thu hoạch, chế biến. Nhờ thế, gạo Việt Nam thời gian qua luôn đứng trong top đầu thế giới về xuất khẩu.
Ở lĩnh vực công nghiệp, nhờ đổi mới công nghệ, nhiều DN, tập đoàn, tổng công ty không những nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn đưa DN mình gia nhập các top chuyên ngành trên thế giới. Đơn cử như Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam đã hạ thủy thành công giàn khoan tự nâng 90m nước. Đây là niềm tự hào cho Việt Nam khi trở thành một trong ba nước châu Á và là một trong 10 nước trên thế giới tự thiết kế chi tiết, lắp dựng thành công giàn khoan tự nâng đạt chuẩn quốc tế.

Không chỉ vậy, nhờ tích cực đổi mới công nghệ, Nhà máy Thủy điện Sơn La đã được đưa vào vận hành sau khi các kỹ sư, chuyên gia, công nhân Việt Nam thực hiện thành công khối lượng công việc lớn nhất từ trước đến nay và tự đảm nhận từ tư vấn, thiết kế đến sản xuất thiết bị, thi công..., áp dụng thành công nhiều giải pháp, kỹ thuật công nghệ mới. Ngoài ra, còn nhiều sản phẩm công nghiệp khác của Việt Nam đã chiếm lĩnh thị trường trong nước lẫn thế giới nhờ đổi mới công nghệ như trong công nghiệp đóng tàu, công nghiệp ôtô, xe máy, công nghiệp điện (máy biến áp thế 3 pha 500 Kv) …

Nhận thấy hiệu quả mang lại của việc đầu tư vào nghiên cứu KH-CN nên thời gian qua, nhiều tập đoàn, tổng công ty lớn đã tích cực thành lập quỹ phát triển KH-CN. Tập đoàn Viettel giai đoạn 2010-2011 dành gần 2.500 tỷ đồng thành lập quỹ, Tập đoàn Dầu khí quốc gia cũng dành khoảng 2.000 tỷ đồng để lập quỹ…

Dẫu vậy…

Bởi nhiều nguyên nhân, việc nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ mới vào sản xuất kinh doanh thời gian qua diễn ra không đồng đều ở các DN, nhất là ở các DN nhỏ và vừa. Tổng cục Thống kê cho biết, trên 93% DN thuộc loại nhỏ và siêu nhỏ có nguồn lực hạn chế về vốn, nên hầu hết tập trung vào việc đổi mới công nghệ hơn là các hoạt động triển khai nghiên cứu. Còn hơn 30% DN Việt Nam đến nay vẫn chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của hoạt động KH-CN và hầu hết trong chiến lược phát triển của các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước vẫn chưa có chiến lược phát triển KH-CN. Các công ty có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam cũng không quan tâm tới nghiên cứu và phát triển KH-CN vì đã được thực hiện tại công ty mẹ. Việc lập quỹ đổi mới công nghệ tại DN cũng chưa trở thành điều kiện bắt buộc nên chưa tác động đến nhận thức của lãnh đạo DN trong thành lập quỹ. Bên cạnh đó DN lại thiếu nhiều thông tin về các chính sách của Nhà nước hỗ trợ trong hoạt động đầu tư nghiên cứu KH-CN, thiếu thông tin về công nghệ, thiết bị công nghệ nên khó khăn trong xây dựng, thực hiện các dự án đầu tư đổi mới công nghệ…

Thêm đó, theo Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Quân, hoạt động KH-CN tại Việt Nam thời gian qua chủ yếu dựa vào ngân sách Nhà nước, ngân sách dành cho KH-CN của Việt Nam chỉ khoảng 0,5% GDP. Tỷ lệ này tương đương với mức trung bình các nước trên thế giới. Nhưng do GDP Việt Nam thấp nên giá trị 0,5% không cao, năm 2012 chỉ khoảng 700 triệu USD, còn rất nhỏ bé.

Sao cho hiệu quả cao hơn?

Năm 2013, Chính phủ vẫn xem việc đầu tư vào KH-CN là quốc sách, là động lực phát triển kinh tế - xã hội nên sẽ có thêm chính sách hỗ trợ các DN thuộc mọi thành phần kinh tế đầu tư nghiên cứu đổi mới công nghệ, làm chủ các công nghệ then chốt, đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao, ưu tiên cho các DN nhỏ và vừa. Bộ trưởng Bộ Nguyễn Quân cho rằng, nếu tiếp tục chỉ sử dụng từ nguồn ngân sách Nhà nước đầu tư cho nghiên cứu KH-CN, hoạt động nghiên cứu KH-CN tại Việt Nam sẽ vẫn dẫm chân tại chỗ. Vì thế Việt Nam phải đổi mới bằng cách huy động nguồn lực từ xã hội. Để làm được điều đó Chính phủ nên sớm ban hành thêm một số cơ chế hỗ trợ cho mọi thành phần kinh tế tham gia. 

TS Hùng đề xuất để hoạt động nghiên cứu KH-CN thêm phát triển từ năm 2013, Nhà nước nên dành kinh phí hỗ trợ cho các nhà khoa học công nghệ đi khảo sát thực tế tại DN để có những nghiên cứu khả thi sát thực tế kinh doanh. Liên hiệp các Hội KH-KT Việt Nam có thể thực hiện vai trò “cầu nối” giữa nhà KH-CN và DN, tập hợp nhu cầu nghiên cứu, đổi mới công nghệ của DN. Ngoài ra, Chính phủ cũng nên hỗ trợ một phần kinh phí cho các đề tài, dự án KH-CN của DN, nên đưa toàn bộ ngân sách cho việc thực hiện các nhiệm vụ KH-CN vào Quỹ Phát triển KH-CN. Các DN cũng nên thành lập quỹ đổi mới công nghệ và được toàn quyền sử dụng quỹ này theo nhu cầu, hàng năm chỉ báo cáo tình hình chi tiêu và hoạt động KH-CN của quỹ cho các cơ quan chức năng./.