Về nguyên nhân khiến hải sản chết bất thường tại 4 tỉnh ven biển miền Trung (Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên – Huế) trong tháng 4/2016, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng cho rằng đây là sự cố môi trường nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về kinh tế - xã hội, hủy hoại môi trường biển, ảnh hưởng đến đời sống người dân, an ninh, trật tự xã hội.

Ngay sau khi có thông tin về sự cố, lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã quyết liệt chỉ đạo triển khai kịp thời các biện pháp hỗ trợ, ổn định cuộc sống của người dân vùng bị thiệt hại; giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; bước đầu đánh giá thiệt hại về kinh tế, xã hội, môi trường. Đồng thời, chỉ đạo các bộ, ngành, các cơ quan khoa học trên tinh thần thận trọng, khoa học, chính xác, khách quan và đúng pháp luật, xác định, làm rõ nguyên nhân, đối tượng gây ra sự cố để có giải pháp xử lý.

Theo ông Dũng, Bộ KH&CN đã chủ trì, phối hợp với Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, các bộ ngành liên quan, huy động trên 100 chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành từ 30 cơ quan trong và ngoài nước tổ chức thu thập, phân tích dữ liệu, có sự phản biện độc lập của các chuyên gia quốc tế, đã xác định có nguồn thải lớn xuất phát từ khu vực Vũng Áng, tỉnh Hà Tĩnh, chứa độc tố như phenol, xyanua,… kết hợp với hydroxit sắt, tạo thành một dạng phức hỗn hợp (Mixel), có tỷ trọng lớn hơn nước biển, theo dòng hải lưu di chuyển theo hướng Bắc - Nam từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên- Huế là nguyên nhân làm hải sản và sinh vật biển chết hàng loạt, nhất là ở tầng đáy.

Bộ TN&MT đã chủ trì, phối hợp với các bộ ngành, địa phương liên quan tổ chức rà soát các nguồn thải; thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành về bảo vệ môi trường và tài nguyên nước với sự tham gia của các cán bộ, chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành và đã phát hiện Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà tĩnh (FHS) có một số hành vi vi phạm; xác định những sự cố xảy ra trong quá trình vận hành thử nghiệm của FHS đã dẫn đến nước thải từ Công ty xả ra biển có chứa các độc tố phenol, xyanua, hydroxit sắt vượt quá mức cho phép.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh (bên phải) trả lời câu hỏi của phóng viên

Từ những căn cứ nêu trên, các bộ ngành, cơ quan chức năng có liên quan đã thẩm định kỹ lưỡng, tham vấn các nhà khoa học trong, ngoài nước và kết luận: Những vi phạm và sự cố trong quá trình thi công, vận hành thử nghiệm tổ hợp nhà máy của Công ty Formosa Hà Tĩnh là nguyên nhân gây ô nhiêm môi trường biển nghiêm trọng, làm hải sản chết bất thường tại 4 tỉnh miền Trung. 

Trả lời câu hỏi của phóng viên về việc tại sao sau hơn 2 tháng mới chính thức công bố nguyên nhân hải sản chết bất thường tại 4 tỉnh miền Trung, Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh cho biết, các nhà khoa học đã vào cuộc với những nỗ lực và cố gắng cao nhất, không kể ngày đêm trong suốt thời gian qua. Quá trình tiếp cận bằng nhiều phương pháp khoa học khác nhau, huy động tất cả các lực lượng trong đó có nhiều chuyên gia khoa học nước ngoài. Trong khi xử lý, có những khó khăn trong việc xác định nguyên nhân là chúng ta phải thực sự tìm kiếm các dấu vết ngay tại thực địa, dưới đáy biển và đồng thời phân tích, hồi tố những điều kiện thực địa ban đầu. Có thể nói, kết quả khoa học với sự bổ trợ hết sức quý báu của các nhà khoa học, chuyên gia quốc tế như Nhật, Pháp, Đức, Israel, Mỹ,… đã bổ sung các dữ liệu, cùng các nhà khoa học Việt Nam đối chứng, phân tích so sánh, đánh giá chỉ tiêu, từ đó đã có những căn cứ khoa học với đầy đủ sự tin cậy, khách quan, tính thuyết phục cao nhất được các nhà khoa học trong nước và quốc tế thừa nhận.

Bộ trưởng Chu Ngọc Anh nhấn mạnh, kết quả và bằng chứng công bố hôm nay thể hiện nỗ lực, cố gắng của các nhà khoa học trong nước, đồng thời là minh chứng về trình độ, năng lực của nhà khoa học trong việc tiếp cận và xử lý những vấn đề khoa học hết sức phức tạp như diễn biến của sự cố này.

Dẫn chứng để so sánh trường hợp tương tự, Bộ trưởng cho biết, tháng 12/2004, tỉnh Chiba (Nhật Bản) đã có sự cố môi trường nghiêm trọng xảy ra. Hơn 1 năm sau, ngày 27/12/2005, Hội đồng đánh giá của Nhật Bản với những chuyên gia hàng đầu về môi trường biển mới có thể kết luận nguyên nhân từ vi phạm môi trường xử lý chất thải, do Công ty gang thép JFE (Nhật Bản) đã thải khí độc vào không khí và xả nước thải chứa xyanua vào Vịnh Tokyo. Đây là minh chứng sinh động để thấy với toàn bộ nỗ lực chúng ta đã có được kết luận hết sức khách quan được quốc tế thừa nhận trong hơn 2 tháng qua.

Tại buổi họp báo, các Bộ trưởng, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đại diện lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh,… đã trả lời nhiều câu hỏi phóng viên đưa ra liên quan đến các nội dung: quá trình xác định nguyên nhân cá chết; việc cấp phép xả thải với Formosa so với tiêu chuẩn Việt Nam, việc kiểm soát xả thải và trách nhiệm của Bộ TN&MT với sự cố môi trường; có xử lý hình sự Formosa không; Formosa có nhiều tiền án về môi trường, nhưng tại sao chúng ta vẫn để lọt? Quy trình thẩm định dự án Việt Nam tới đây có gì thay đổi không?; tại sao lại là con số 500 triệu USD;…

Tin, ảnh: Hạnh Nguyên