Thị trường công nghệ chưa sôi động

Từ năm 2003, để tạo lập và phát triển thị trường công nghệ, Bộ KH - CN đã phối hợp với các bộ, ngành, địa phương tổ chức nhiều kỳ Techmart với hàng ngàn đơn vị tham gia, hàng vạn công nghệ và thiết bị đã được chào bán. Theo số liệu thống kế của Cục Thông tin KH - CN Quốc gia trong 8 năm qua (2003-2011) đã có hơn 7.000 hợp đồng được ký kết với giá trị hơn 8.200 tỷ đồng. Con số trên cho thấy Techmart đã trở thành hoạt động không thể thiếu trong quá trình tạo lập và phát triển thị trường công nghệ. Sự tăng trưởng số lượng và giá trị hợp đồng ký kết tại các kỳ Techmart Vietnam khẳng định công nghệ trong nước có tính cạnh tranh và thực sự trở thành hàng hóa.

Tuy nhiên, theo Phó cục trưởng Cục Thông tin KH - CN quốc gia Lê Thị Khánh Vân, các giao dịch trên thị trường công nghệ ở nước ta hiện nay còn chưa nhiều, thể hiện sự phát triển ở trình độ thấp. Đến sàn hay hội chợ công nghệ, các doanh nghiệp chủ yếu mua bán máy móc chứ chưa tham gia các giao dịch có hàm lượng công nghệ cao như mua bán bản quyền sáng chế, hợp đồng nghiên cứu và triển khai… Bên cạnh đó, mặc dù Việt Nam có khoảng hơn 1.000 tổ chức tư vấn, trung gian, môi giới công nghệ và chuyển giao công nghệ nhưng hoạt động của các tổ chức này còn rất sơ khai, số lượng các đơn vị hoạt động mang tính chuyên nghiệp rất ít. Ngoài ra, có rất ít đơn vị chuyên về dịch vụ pháp lý sở hữu trí tuệ, nhất là dịch vụ đánh giá - giám định công nghệ còn thiếu.

Có một thực tế là hầu hết các doanh nghiệp nước ta chưa sẵn sàng và cũng chưa có nhiều động lực để đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) và đổi mới công nghệ. Đến nay, chỉ khoảng 0,1 - 0,3% doanh thu của các doanh nghiệp được đầu tư cho hoạt động này, trong khi đó đầu tư cho đổi mới công nghệ của doanh nghiệp ở ấn Độ khoảng 5% và Hàn Quốc là 10% doanh thu của doanh nghiệp. Năng lực tiếp thu, làm chủ và đổi mới công nghệ của doanh nghiệp nước ta không cao. Công nghệ được mua bán chủ yếu trên thị trường là thiết bị, máy móc và dây chuyền công nghệ toàn bộ. Có không ít doanh nghiệp sẵn sàng bỏ tiền tỷ để mua công nghệ nước ngoài nhưng lại dè dặt khi bỏ tiền đầu tư phát triển công nghệ ngay chính doanh nghiệp của mình. Điều này cho thấy, các kết quả nghiên cứu của các tổ chức KHCN trong nước được áp dụng vào sản xuất kinh doanh không nhiều. Ngay cả các đề tài có kết quả nghiên cứu khoa học được áp dụng vào sản xuất kinh doanh cũng không có nhiều đề tài đăng ký được văn bằng bảo hộ sáng chế, có nghĩa là các đề tài nghiên cứu dẫn đến công nghệ mới rất ít.

Thúc đẩy cung - cầu công nghệ

Mặc dù, Techmart đã thu hút được nhiều tổ chức và cá nhân tham gia và tỷ lệ tăng trưởng giao dịch cao, nhưng thực tế vẫn tồn tại một số vướng mắc. Đó là, các tổ chức KHCN chưa “mặn mà” chi phí vào hoạt động xúc tiến thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Bởi thực tế, chưa có quy định nào bắt buộc các chủ trì đề tài sau khi nghiệm thu đề tài cần phải công bố với xã hội kết quả thông qua Techmart.

Phó cục trưởng Lê Thị Khánh Vân cho rằng, trước đây các kết quả nghiên cứu sau khi nghiệm thu được chuyển giao vào sản xuất mang tính tự phát. Chủ trì các đề tài nghiên cứu phải tự tìm kiếm nơi áp dụng kết quả nghiên cứu của mình. Thực tế này đã làm cho kết quả nghiên cứu không được ứng dụng nhiều, không được sản xuất kiểm chứng kết quả nghiên cứu, giúp đề tài hoàn thiện hơn cả về tính thực tiễn và giá trị của nó. Ngược lại, các doanh nghiệp phải mất nhiều thời gian tìm kiếm công nghệ thích hợp để giải quyết các vấn đề khó khăn trong  sản xuất.

Techmart ra đời góp phần giới thiệu, quảng bá các kết quả nghiên cứu KH - CN; là cầu nối giữa cung và cầu, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, giúp tìm ra con đường ngắn nhất, hiệu quả nhất để đưa khoa học vào cuộc sống; thương mại hóa kết quả nghiên cứu và sản phẩm KH - CN. Thông qua Techmart, các nhà khoa học trực tiếp giao dịch với khách hàng và nhận thức được sự phù hợp của hàng hóa công nghệ với thị trường hay chưa để điều chỉnh hướng nghiên cứu theo nhu cầu của thị trường.

Tuy nhiên, để hỗ trợ các hoạt động giao dịch công nghệ triển khai thực hiện thành công và góp phần phát triển kinh tế - xã hội hơn nữa, cần có các giải pháp thúc đẩy giao dịch công nghệ, và có cơ chế hỗ trợ cho các giao dịch chính thức tại Techmart và các sàn giao dịch ảo và thường xuyên. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ cho người ứng dụng công nghệ, thiết bị mới vào sản xuất, đặc biệt khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa; khuyến khích trao đổi thông tin, hợp tác về công nghệ; đào tạo đánh giá năng lực tiếp nhận và quản lý công nghệ cho các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, cần có các giải pháp kích cung công nghệ: nâng cao nhận thức cho các nhà khoa học về việc gắn kết quả nghiên cứu với thị trường và thương mại hóa, sau khi nghiệm thu. Đổi mới cách duyệt kinh phí cho các đề tài nghiên cứu KHCN (phải xuất phát từ nhu cầu thị trường và đòi hỏi phát triển ngành, sau khi tái cấu trúc nền kinh tế;...).

Ngoài ra, Nhà nước cần thông qua các cơ quan chức năng, yêu cầu doanh nghiệp, bộ, ngành… đưa ra đề án về đổi mới công nghệ, thiết bị máy móc đang sử dụng hay sắm mới. Sớm thành lập Hiệp hội Chuyển giao công nghệ - đây là hội nghề nghiệp giống như ở các ngành nghề khác. Hiệp hội như vậy có thể đăng ký hoạt động với tư cách thành viên của Liên hiệp các hội Khoa học Kỹ thuật hay Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam để có thêm điều kiện hỗ trợ cho các tổ chức và cá nhân là những nhà nhập khẩu hay nhà chuyển giao nội địa đối với các công nghệ và máy móc thiết bị, dây chuyền công nghệ…

Có như vậy, Techmart mới thực sự trở thành cơ hội tốt để các nhà khoa học và các doanh nghiệp đẩy mạnh gắn kết giữa nghiên cứu, đào tạo với sản xuất, kinh doanh; thúc đẩy hợp tác và chuyển giao công nghệ giữa Việt Nam với các nước trên thế giới.