Mở ra cơ hội hợp tác KH-CN

Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng cho biết, hiện nay Việt Nam có 4 lĩnh vực KH-CN ưu tiên đó là: Công nghệ cao (bao gồm lĩnh vực thông tin và truyền thông), công nghệ vật liệu mới, công nghệ tự động hóa và công nghệ sinh học. Việt Nam là nước nông nghiêp còn nghèo, do đó Bộ KH-CN đặc biệt dành sự quan tâm hàng đầu đến phát triển CNTT và công nghệ sinh học phục vụ trong nông nghiệp và trong y tế. Cụ thể, như những vấn đề về an ninh mạng, các phần mềm tìm kiếm và nhận dạng ngôn ngữ và công nghệ sinh học (tạo giống cây trồng vật nuôi thích ứng với biến đổi khí hậu; ứng dụng những kỹ thuật tiên tiến trong y học để phục vụ bảo vệ sức khỏe của người dân).

Đây là những lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh và trong mấy năm vừa qua đã đạt đến trình độ khu vực và quốc tế. Điển hình như một số phần mềm về an ninh mạng của Việt Nam đã phát triển sản phẩm tới hơn 100 quốc gia. Việt Nam đã làm chủ được những giống lúa chịu được dịch bệnh, độ mặn cao và cho năng suất cao. Trong lĩnh vực y học, mổ nội soi hoặc nghiên cứu tế bào gốc cũng được các nước trong khu vực đánh giá cao và nhiều nước đã cử chuyên gia đến học tập kinh nghiệm của Việt Nam.

Ngoài những lĩnh vực ưu tiên có thế mạnh cần nhận được sự hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế cũng như WB, Bộ trưởng Nguyễn Quân cũng đề cập đến 3 vấn đề lớn về KH-CN và mong muốn WB hỗ trợ, nhất là về mặt kinh phí gồm: Xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam, đào tạo cán bộ KH-CN và đổi mới công nghệ cho doanh nghiệp.

Bà Emanuela Di Gropello, chuyên gia giáo dục của WB cho biết, trong quá trình chuẩn bị dự án đổi mới KH-CN, WB cũng nhận ra rằng cần có khung chính sách cho các hoạt động KH-CN để làm sao tạo được môi trường pháp lý, môi trường chính sách thuận lợi cho những hoạt động đổi mới về KH-CN. Đồng thời, WB đã cố gắng trao đổi để phát hiện ra một số lĩnh vực về mặt chính sách có thể hỗ trợ hiệu quả. Thí dụ như về cơ chế tài chính của các tổ chức KH-CN và làm sao để cho các tổ chức KH-CN trở nên tự chủ hơn…

Bà Emanuela Di Gropello nhấn mạnh, việc xây dựng năng lực cho các nhà quản lý khoa học không chỉ đơn thuần trong hoạt động khoa học kỹ thuật mà còn làm sao để tăng cường năng lực cho cả viện nghiên cứu của Chính phủ. Trên cơ sở đó giúp họ có đủ năng lực nghiên cứu ra những công nghệ cần thiết ở Việt Nam mà các doanh nghiệp có thể sử dụng được. Qua đó, WB cũng thấy được tầm quan trọng của việc phải đưa ra cơ chế hỗ trợ cho việc đổi mới, không chỉ hỗ trợ trực tiếp cho các doanh nghiệp mà còn kết hợp chặt chẽ hơn giữa các viện, trường và các doanh nghiệp. Đồng thời, lập ra quỹ đổi mới công nghệ và tìm cách để các tổ chức của Chính phủ có thể hỗ trợ cho các doanh nghiệp hiệu quả nhất.

Hợp tác giữa WB và Bộ KH-CN sẽ là mô hình cho các nước trong khu vực

Giám đốc Ban phát triển nguồn nhân lực khu vực châu Á - Thái Bình Dương, WB Emmanuel Jimenez cho hay, các nước trong khu vực Đông Á đều nhận ra rằng nếu muốn đạt đến trình độ phát triển kinh tế cao hơn đều coi KH-CN là vấn đề then chốt. Ông cũng cho biết, có thể sử dụng dự án hợp tác giữa WB và Bộ KH-CN Việt Nam như một mô hình cho các nước khác trong khu vực.

WB có thể cung cấp hỗ trợ về mặt kỹ thuật cho Việt Nam thông qua nhiều hình thức, hỗ trợ kỹ thuật trong việc soạn thảo một số tài liệu, văn bản hay thực hiện một số nghiên cứu về tình hình bối cảnh… Ngoài ra, WB còn hỗ trợ trong việc xây dựng năng lực thông qua tổ chức các khóa đào tạo, thăm quan học tập kinh nghiệm…

Nói về việc đào tạo cán bộ KH-CN cho Việt Nam, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng, Việt Nam đang thiếu những tổng công trình sư, những nhà quản lý giỏi và những tập thể khoa học mạnh. Các dự án đào tạo từ trước đến nay chủ yếu tập trung từ bậc phổ thông đến đại học để lấy bằng cấp. Nhưng Việt Nam thực sự cần tập thể khoa học mạnh, những người đã làm việc trong các viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp. Đặc biệt, Việt Nam rất cần các tổng công trình sư để có thể làm chủ thiết kế hoặc xây dựng những công trình lớn cho đất nước. Do đó, cần có chương trình đào tạo riêng và do Bộ KH-CN trực tiếp điều hành. Bộ KH-CN sẽ trình Chính phủ về dự án đào tạo cán bộ theo êkíp với cách thức đào tạo trong nước cũng như ở nước ngoài. Họ là nhóm nhà khoa học hoặc những người làm công tác quản lý về KH-CN tại các bộ, ngành, địa phương và nhóm kỹ thuật viên sau này thực hiện các nhiệm vụ đòi hỏi có sự hợp tác theo nhóm. Dự án này nếu được hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế sẽ rất thuận lợi. Bộ KH-CN đang cần tìm những địa chỉ quốc tế để có thể đưa nhóm cán bộ này đến học tập, làm việc và thực hành.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay hầu hết là các doanh nghiệp nhỏ, trình độ công nghệ thấp. Như vậy, khó có thể tạo ra những sản phẩm hàng hóa chất lượng cao đáp ứng nhu cầu xuất khẩu và cạnh tranh được với các nước khác trong khu vực. Việc đổi mới công nghệ cho toàn bộ hệ thống doanh nghiệp đòi hỏi nguồn đầu tư lớn từ doanh nghiệp và phải có sự hỗ trợ tích cực của nhà nước. Cũng  quan điểm với Bộ trưởng Nguyễn Quân, ông Emmanuel cũng cho rằng phải tìm cách làm sao để những doanh nghiệp đang gặp phải những thách thức có được lợi thế để cạnh tranh với những doanh nghiệp lớn hơn.

                                                                                                                                                            Hồng Chi