Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Quân cho biết như trên khi đánh giá thế nào về sức sáng tạo cũng như đóng góp của thế hệ trẻ đối với sự phát triển KH&CN nước nhà.

Thế hệ trẻ với sự phát triển KH&CN

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân khẳng định, giới trẻ là lực lượng tiềm năng của KH&CN, trí tuệ trẻ đáp ứng được các nhu cầu trong giai đoạn phát triển công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, trong nhiều năm do điều kiện phát triển kinh tế của Việt Nam nhiều bạn trẻ đã không tìm thấy vị trí của mình trong hệ thống các tổ chức KH&CN của nhà nước và nhiều khi là phải tìm đến những địa chỉ ở khu vực tư nhân, thậm chí là ở nước ngoài để có thể có điều kiện thuận lợi nhất trong hoạt động sáng tạo của mình.

“Giờ đã đến lúc chúng tôi tin tưởng ở các bạn trẻ tham gia vào hoạt động khoa học và công nghệ. Bởi Việt Nam đã vượt qua ngưỡng của một nước có thu nhập thấp, đang có nhiều chính sách đổi mới xây dựng nhiều cơ sở nghiên cứu mới, có điều kiện làm việc tốt nhất. Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) hi vọng rằng các nhà khoa học trẻ sẽ tiếp tục có những đóng góp to lớn cho sự phát triển đất nước”, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho hay.

Thế hệ trẻ hôm nay đã không ngừng học tập, rèn đức luyện tài, say mê nghiên cứu sáng tạo và đã rạng danh đất Việt. Thời gian vừa qua, Việt Nam đã có nhiều nhà khoa học trẻ có tên tuổi ở khu vực và thế giới. Ví dụ như nhà khoa học Đặng Thanh Sơn, Vũ Hà Văn đã rất thành công ở Hoa Kỳ. Đó là Tiến sỹ Trần Hà Liên Phương - người Việt Nam đầu tiên nhận giải thưởng “Vì sự phát triển của phụ nữ trong khoa học” ( L’Oreal-Unesco) được vinh danh ở hạng mục Nhà khoa học trẻ tài năng quốc tế.

Trong nước có các nhà khoa học trẻ ở Viện tiên tiến KH&CN, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, các nhà khoa học trẻ trong các doanh nghiệp. Đặc biệt có những người đã thành công khi tuổi còn rất trẻ như Nguyễn Hà Đông đã có sản phẩm Flappy Bird không chỉ nổi tiếng trong nước mà còn ở cả nước ngoài. Các nhà khoa học trẻ ở các viện nghiên cứu lớn như Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam, và các viện nghiên cứu của các bộ, các trường đại học hiện nay đều có những sản phẩm tốt. Sinh năm 1980, TSKH. Phạm Đình Tùng, Học viện Kỹ thuật Quân sự đã có 58 công bố khoa học, trong đó có 22 bài báo đăng tại các tạp chí nước ngoài, 1 sách chuyên khảo bằng tiếng Anh. Từ nước ngoài trở về nước tham gia giảng dạy tại Học viện Kỹ thuật quân sự, TS. Nguyễn Minh Huệ, Học viện Kỹ thuật Quân sự đã có 14 công bố quốc tế. Huệ cũng đã rinh giải thưởng David Daniel, Trường Đại học Texas tại Dallas năm 2013 và giải thưởng Vavilov, Viện Vật lý Lebedev, Viện Hàn lâm khoa học Liên bang Nga.

Đãi ngộ nhà khoa học trẻ

Thời gian qua Chính phủ và Bộ KH&CN đã dành nhiều sự quan tâm đối với các nhà khoa học trẻ Việt Nam. Sau khi Luật Khoa học và Công nghệ có hiệu lực, Bộ KH&CN đã ban hành Nghị định 40/2014/NĐ-CP quy định về sử dụng, trọng dụng các cá nhân hoạt động khoa học công nghệ. Các nhà khoa học trẻ là một trong ba đối tượng và được trọng và ưu đãi trong hoạt động KH&CN, họ sẽ được hưởng các cơ chế chính sách phù hợp và được nhà nước tạo điều kiện tự chủ cao nhất trong hoạt động nghiên cứu.

Nghị định số 95/2014/NĐ-CP Quy định về đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động KH&CN; Thông tư số 55/2015/TTLT-BTC-BKHCN hướng dẫn định mức xây dựng, phân bổ dự toán và quyết toán kinh phí đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử dụng ngân sách nhà nước đã tạo môi trường thông thoáng cho nghiên cứu.

Bộ KH&CN cũng đã kiến nghị với Chính phủ cho thành lập Quỹ phát triển KH&CN Quốc gia. Đây là nơi mà các nhà khoa học trẻ tìm đến để có thể nộp hồ sơ để đăng kí được giao các nhiệm vụ về KH&CN cấp Nhà nước, điều mà trước đây các nhà khoa học trẻ thường rất khó có thể đạt được bởi vì theo cơ chế cũ, việc giao nhiệm vụ cho các nhà khoa học thường là các nhà khoa học đầu ngành, các nhà khoa học có chức danh, có học vị. Quỹ phát triển KH&CN Quốc gia là cơ hội để các nhà khoa học trẻ có thể làm chủ nhiệm các đề tài, được giao phụ trách trực tiếp triển khai các đề tài nghiên cứu.

Bên cạnh đó, Bộ KH&CN cũng đã xây dựng và trình Chính phủ Nghị định số 50/2015/NĐ-CP về thành lập Viện KH&CN Việt Nam – Hàn Quốc. Đây là viện nghiên cứu theo mô hình tiên tiến của thế giới. Chính nơi đây tạo ra môi trường làm việc, điều kiện làm việc tốt nhất cho các nhà khoa học. Trong đó các nhà khoa học trẻ sẽ có vị trí nhất định, với môi trường làm việc như vậy họ sẽ toàn tâm, toàn ý cống hiến trí tuệ cho khoa học.

Trong Đề án phát triển thị trường KH&CN có xây dựng các khu ươm tạo công nghệ, ươm tạo doanh nghiệp KH&CN. Bộ KH&CN cũng xây dựng Đề án thương mại hóa công nghệ theo mô hình Thung lũng Silicon của Hoa Kỳ sẽ giúp các em học sinh - sinh viên và các nhà khoa học trẻ có ý tưởng về công nghệ, bước đầu tư vấn về mặt pháp lý, quyền sở hữu trí tuệ, tổ chức giới thiệu về ý tưởng, đào tạo huấn luyện, mời chuyên gia trong nước và quốc tế đánh giá, chọn ra những ý tưởng khả thi để kêu gọi các doanh nghiệp, cá nhân đầu tư vốn,... nhằm đưa ý tưởng thành sản phẩm hàng hóa để đưa ra thị trường.

Với sự hỗ trợ của Nhà nước, sự quan tâm của các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài. Với sự hỗ trợ của các cơ sở ươm tạo, các cơ sở dịch vụ của nhà nước thì họ có thể có được nguồn lực để hoàn thiện công nghệ của mình, thương mại hóa kết quả nghiên cứu và có những doanh nghiệp khởi nghiệp thành công và sau đó sẽ trở thành những doanh nghiệp lớn để đóng góp cho sự phát triển KH&CN và kinh tế - xã hội.

Tại buổi tọa đàm với các nhà khoa học trẻ do Tạp chí Tia Sáng tổ chức mới đây , TS Nguyễn Thị Khôi, Viện tiên tiến KH&CN, Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội cho rằng, các nhà khoa học trẻ thiếu cơ hội làm việc trong nước, nếu may mắn có việc làm trong các viện/trường cũng ít khi nhận được nhiệm vụ nghiên cứu. Vì vậy, TS Khôi mong muốn các nhà quản lý khoa học, các nhà khoa học lớn tuổi, có nhiều kinh nghiệm cần đặt niềm tin vào những người trẻ, những người mới nhập cuộc và đang chờ đợi cơ hội được tham gia vào những dự án nghiên cứu tại quê hương mình.

Chia sẻ tâm tư, nguyện vọng của mình, TS. Nguyễn Thị Thu Hà, Trường Đại học Điện lực cho hay: Khoa học là sáng tạo. Người trẻ thường có rất nhiều sáng kiến, đề xuất, cải tiến, đôi khi họ hơi cá tính.... Nếu sử dụng được những sáng kiến của người trẻ sẽ giúp ích rất nhiều trong đời sống, kinh tế, xã hội... Tôi mong muốn có một môi trường nghiên cứu khoa học bình đẳng, không phân biệt tuổi tác, địa vị mà trọng tâm vào những công trình khoa học, đề tài khoa học có ý nghĩa.

TS. Hà mong muốn có chế độ đãi ngộ hơn nữa đối với các nhà khoa học trẻ về thu nhập, điều kiện cuộc sống và môi trường làm việc. Đặc biệt là môi trường làm việc.  Theo TS. Hà đầu tư cho nghiên cứu khoa học thường tốn kém thời gian và chi phí trong giai đoạn đầu. Do vậy để thúc đẩy hoạt động nghiên cứu của các nhà khoa học trẻ cần tạo điều kiện cho họ về mặt thời gian và kinh phí. Giả sử đối với các công trình khoa học công bố Quốc tế được hỗ trợ kinh phí nghiên cứu, phí công bố (trong trường hợp cần thiết). Đối với những nghiên cứu có định hướng ứng dụng, nhà nước  có thể hỗ trợ bằng việc cấp kinh phí, giới thiệu đơn vị tài trợ hoặc phối hợp để nghiên cứu, xây dựng và chuyển giao công nghệ. Ngoài ra, cần có sự quan tâm tới hoạt động KH&CN hơn nữa thông qua truyền thông, vinh danh, giải thưởng,...để kích thích sự nỗ lực nghiên cứu của các nhà khoa học trẻ.

Bảo Chi